Nguyên nhân tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt và cách điều trị

Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt (Benign Prostatic Hyperplasia - BPH) là một tình trạng phổ biến và có ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống của nam giới, đặc biệt là những người trong độ tuổi trên 50. BPH có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị sẽ giúp người bệnh có thể kiểm soát tình trạng này một cách hiệu quả.

Định nghĩa và triệu chứng của BPH

Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ, chỉ có trên nam giới. Tuyến tiền liệt nằm ở cổ bàng quang và bị xuyên qua bởi niệu đạo cùng đôi ống phóng tinh, có hình nón đáy ở phía trên, rộng 4cm, cao 3cm, dày 2.5cm, nặng khoảng 15 - 20 gram (ở người trưởng thành). Nhiệm vụ chính của tuyến này là sản xuất dịch tiền liệt, góp phần trong quá trình phóng tinh, có liên quan mật thiết với đến hoạt động tiểu tiện cũng như đời sống tình dục của nam giới. Tuy nhiên, khi tuyến tiền liệt tăng sinh quá mức (BPH), các tế bào trong tuyến này phát triển một cách không kiểm soát, dẫn đến sự mở rộng kích thước của tuyến tiền liệt. Sự phì đại này tạo ra áp lực lên niệu đạo, gây ra các triệu chứng tiểu tiện khó và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Các triệu chứng của BPH được gọi chung là triệu chứng đường tiểu dưới (Lower Urinary Tract Symptoms - LUTS), bao gồm:

• Tiểu khó khăn và tiểu rắt: Người bệnh có thể cảm thấy khó khăn khi bắt đầu tiểu tiện hoặc phải tiểu rất nhiều lần trong ngày và đêm.
• Cảm giác tiểu không hết: Mặc dù đã đi tiểu, người bệnh vẫn có cảm giác bàng quang chưa được làm sạch hoàn toàn.
• Tiểu ngắt quãng: Dòng tiểu có thể bị gián đoạn hoặc ngắt quãng trong quá trình tiểu tiện.
• Dòng tiểu yếu: Dòng nước tiểu không mạnh, khiến người bệnh phải mất thời gian lâu hơn để tiểu tiện.
• Đau hoặc buốt khi tiểu: Một số người bệnh có thể cảm thấy đau hoặc tiểu buốt trong quá trình tiểu tiện.

Nguyên nhân gây BPH

BPH phát triển do nhiều yếu tố, trong đó hormone sinh dục nam đóng vai trò quan trọng trong quá trình tăng sinh của tuyến tiền liệt. Các hormone như testosterone và estrogen có thể tác động trực tiếp lên các tế bào tuyến tiền liệt, kích thích sự phát triển quá mức của chúng. Sự thay đổi nồng độ hormone này theo độ tuổi là một trong những yếu tố chính góp phần vào sự hình thành BPH.

Ngoài yếu tố hormone, quá trình lão hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh. Khi độ tuổi càng cao, các tế bào trong tuyến tiền liệt dễ dàng phát triển bất thường và không kiểm soát, dẫn đến sự phì đại của tuyến này.

Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

• Hội chứng chuyển hóa: Các vấn đề như tiểu đường, béo phì, cao huyết áp, hay rối loạn mỡ máu có thể làm tăng nguy cơ mắc BPH.
• Viêm mãn tính: Viêm nhiễm kéo dài hoặc các phản ứng tự miễn dịch có thể góp phần vào quá trình tăng sinh của tế bào tuyến tiền liệt.
• Yếu tố di truyền: BPH có thể phổ biến hơn ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh này, điều này cho thấy yếu tố di truyền cũng là một yếu tố nguy cơ quan trọng.
• Tuổi: BPH là bệnh lý chủ yếu gặp ở nam giới trên 50 tuổi, và tỉ lệ mắc bệnh gia tăng theo độ tuổi.

Các phương pháp điều trị BPH

Việc điều trị BPH phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và ảnh hưởng của các triệu chứng đối với cuộc sống của người bệnh. Việc điều trị BPH thường bắt đầu bằng cách điều chỉnh lối sống và có thể tiến hành các phương pháp như:

• Giảm lượng nước uống vào ban đêm: Hạn chế uống nhiều nước vào buổi tối để giảm thiểu tình trạng tiểu đêm.
• Tránh rượu bia và caffein: Các chất kích thích này có thể làm tăng nhu cầu tiểu tiện và gây khó chịu.
• Luyện tập thói quen tiểu tiện đúng cách: Hãy tiểu đúng giờ và không cố gắng nhịn tiểu quá lâu.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm thiểu các triệu chứng của BPH.

Điều trị nội khoa

Nếu thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát triệu chứng, người bệnh có thể được chỉ định sử dụng các loại thuốc điều trị BPH. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

Thuốc chẹn alpha (α-blockers): Giảm trương lực cơ trơn tuyến tiền liệt và niệu đạo, giúp giảm triệu chứng tắc nghẽn nhanh chóng, phù hợp cho điều trị dài hạn.

Thuốc ức chế 5-alpha reductase (5-ARIs): Giảm kích thước tuyến tiền liệt và nồng độ DHT (Dihydrotestosterone) trong huyết thanh, có hiệu quả trong điều trị lâu dài, đặc biệt cho tuyến tiền liệt lớn hơn 40 ml.

Thuốc ức chế phosphodiesterase-5 (PDE-5): Có thể được sử dụng kết hợp với các thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị.

Thuốc đối kháng thụ thể muscarinic: Điều trị triệu chứng tiểu không kiểm soát gấp và/hoặc tiểu nhiều lần và tiểu gấp ở bệnh nhân bị tắc nghẽn đường ra bàng quang Điều trị các triệu chứng ở người lớn (tiểu nhiều lần và/hoặc tiểu gấp và/hoặc tiểu không kiểm soát gấp) đi kèm với tắc nghẽn đường ra bàng quang.

Thuốc đồng vận beta-3: Điều trị triệu chứng tiểu gấp, tiểu nhiều lần và/hoặc tiểu không kiểm soát gấp ở người lớn bị tắc nghẽn đường ra bàng quang.

Thuốc thảo dược: Các chiết xuất từ Serenoa repens (cụ thể là chiết xuất hexanic của Serenoa repens – HESr) được ghi nhận là có hiệu quả trong cải thiện triệu chứng và chất lượng sống của bệnh nhân.

Liệu pháp phối hợp: AB+ 5ARIs hoặc AB+ kháng muscarinic hoặc AB+ thảo dược.

Điều trị ngoại khoa

Khi triệu chứng của BPH trở nên nghiêm trọng và không đáp ứng với điều trị nội khoa, các phương pháp phẫu thuật có thể được cân nhắc. Một số phương pháp phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Cắt đốt tuyến tiền liệt qua niệu đạo (TransUrethral Resection of the Prostate - TURP): Đây là phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất để điều trị BPH. Trong quá trình này, một ống mỏng được đưa qua niệu đạo để loại bỏ một phần tuyến tiền liệt, giảm áp lực lên niệu đạo và cải thiện dòng tiểu.
• Các phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn: Các kỹ thuật này bao gồm cắt tuyến tiền liệt bằng laser hoặc các phương pháp sử dụng sóng siêu âm để làm giảm kích thước tuyến tiền liệt mà không cần phải mổ lớn.

Mặc dù tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt không phải là một bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể gây ra nhiều phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc thay đổi lối sống, sử dụng thuốc điều trị và trong một số trường hợp cần phẫu thuật là các phương pháp chính giúp kiểm soát bệnh. Nam giới, đặc biệt là những người trên 50 tuổi nên theo dõi sức khỏe của tuyến tiền liệt và thăm khám bác sĩ định kỳ để nhận được tư vấn và điều trị thích hợp.