Thuốc trị sán lá gan: Tổng hợp các loại hiệu quả được Bộ Y tế khuyến cáo

Sán lá gan là một bệnh lý do ký sinh trùng gây ra, phổ biến ở các khu vực có thói quen ăn sống. Việc phát hiện và điều trị sớm bằng thuốc trị sán lá gan phù hợp là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng. Cùng tìm hiểu ngay các loại thuốc được Bộ Y tế khuyến cáo sử dụng hiện nay.

Tổng quan về bệnh sán lá gan

Sán lá gan là bệnh ký sinh trùng do sán trưởng thành sống ký sinh trong ống mật hoặc mô gan gây ra. Căn bệnh này gây tổn thương nghiêm trọng đến chức năng gan và đường mật. Bệnh thường tiến triển âm thầm khiến nhiều người không nhận ra cho đến khi xuất hiện các biến chứng nặng.

Dấu hiệu nhận biết bệnh sán lá gan bao gồm:

• Đau tức vùng gan: Cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng hạ sườn phải.
• Rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, chán ăn, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Mệt mỏi, suy nhược: Cơ thể uể oải, giảm sức đề kháng.
• Vàng da, vàng mắt: Thường xuất hiện ở giai đoạn muộn khi gan đã bị tổn thương nặng.
• Sốt nhẹ hoặc ngứa da: Do phản ứng miễn dịch với ký sinh trùng.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh sán lá gan nếu không điều trị kịp thời có thể kể đến như:

• Viêm gan mạn tính: Sán lá ký sinh lâu ngày gây viêm kéo dài, làm tổn thương tế bào gan.
• Xơ gan: Tổn thương gan mạn tính dẫn đến sẹo hóa mô gan, làm suy giảm chức năng gan.
• Ung thư đường mật: Sán lá gan nhỏ, đặc biệt là Clonorchis sinensis và Opisthorchis viverrini, được chứng minh có liên quan chặt chẽ đến ung thư đường mật – một loại ung thư hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm.
• Tắc mật: Sán lá lớn gây tắc nghẽn ống mật dẫn đến nhiễm trùng và tổn thương gan nghiêm trọng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh sán lá gan ảnh hưởng đến hơn 35 triệu người trên toàn cầu, trong đó Đông Nam Á là khu vực có tỷ lệ mắc cao nhất. Tại Việt Nam, Bộ Y tế ước tính khoảng 1 triệu người nhiễm sán lá gan với các tỉnh miền Tây Nam Bộ và duyên hải miền Trung chiếm tỷ lệ cao nhất.

Phân loại và cơ chế gây bệnh của sán lá gan

Sán lá gan được chia thành hai nhóm chính, mỗi loại có đặc điểm và cơ chế gây bệnh riêng, ảnh hưởng đến việc lựa chọn thuốc trị sán lá gan phù hợp.

Sán lá gan nhỏ (Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini)

Sán lá gan nhỏ là loại sán lá gan phổ biến ở các nước châu Á như Việt Nam, Thái Lan, Lào, Campuchia. Chúng sống trong ống mật và có kích thước nhỏ (khoảng 10-25 mm).

Về cơ chế gây bệnh: Sán ký sinh trong ống mật, gây viêm mạn tính do tiết độc tố và làm tổn thương niêm mạc. Theo thời gian, tình trạng viêm này làm dày thành ống mật, gây tắc nghẽn và tăng nguy cơ ung thư đường mật.

Sán lá gan nhỏ chủ yếu lây qua ăn cá nước ngọt sống hoặc chưa nấu chín kỹ (như gỏi cá, cá nướng chưa chín).

Sán lá gan lớn (Fasciola hepatica, Fasciola gigantica)

Loại sán này lớn hơn sán lá gan nhỏ với kích thước khoảng 20 - 50 mm. Sán lá gan lớn thường lây từ động vật như trâu, bò sang người.

Về cơ chế gây bệnh: Sán ký sinh ở mô gan hoặc ống mật, gây viêm gan cấp tính hoặc mạn tính, tắc mật, áp xe gan và xơ hóa mô gan.

Đường lây nhiễm chủ yếu qua ăn rau sống (như rau muống, rau cải) hoặc uống nước nhiễm ấu trùng sán.

Top 4 thuốc trị sán lá gan hiệu quả được khuyến cáo

Bị sán lá gan uống thuốc gì? Việc lựa chọn thuốc trị sán lá gan phụ thuộc vào loại sán lá gan và tình trạng bệnh. Dưới đây là 4 loại thuốc trị sán lá gan được Bộ Y tế và WHO khuyến cáo, chia theo nhóm sán lá gan nhỏ và lớn, bạn đọc có thể tham khảo:

Thuốc điều trị sán lá gan nhỏ

Thuốc trị sán lá gan nhỏ bao gồm Praziquantel và Albendazole.

Praziquantel (Biltricide®):

• Liều dùng: 75mg/kg/ngày, chia 3 lần sau ăn.
• Thời gian dùng: 2 – 3 ngày.
• Ưu điểm: Hiệu quả cao, tiêu diệt được cả sán trưởng thành và ấu trùng, ít tái nhiễm nếu sử dụng đúng liều.
• Tác dụng phụ: Chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi, đau đầu nhẹ. Các triệu chứng này thường tự hết sau vài ngày.
• Lưu ý: Thuốc được sử dụng rộng rãi tại Việt Nam và được Bộ Y tế khuyến cáo là lựa chọn hàng đầu cho sán lá gan nhỏ.

Albendazole (Zentel®):

• Liều dùng: 10mg/kg/ngày, uống trong 7 ngày.
• Chỉ định: Thường dùng khi bệnh nhân không dung nạp Praziquantel hoặc trong trường hợp điều trị phối hợp.
• Tác dụng phụ: Tiêu chảy, đau đầu, đôi khi gây rối loạn chức năng gan nhẹ.
• Lưu ý: Hiệu quả thấp hơn Praziquantel nhưng vẫn là lựa chọn thay thế an toàn.

Thuốc điều trị sán lá gan lớn

Sán lá gan uống thuốc gì? Triclabendazole và Nitazoxanide là 2 loại thuốc được chỉ định trong điều trị sán lá gan lớn.

Triclabendazole (Egaten®):

• Liều dùng: 10 – 20mg/kg, uống 1 – 2 liều cách nhau 12 giờ.
• Ưu điểm: Là thuốc đặc trị sán lá gan lớn, được WHO đưa vào danh mục thuốc thiết yếu. Hiệu quả cao, tỷ lệ tái phát thấp.
• Tác dụng phụ: Buồn nôn, đau bụng nhẹ, hiếm gặp trường hợp dị ứng.
• Lưu ý: Thuốc cần được kê đơn bởi bác sĩ chuyên khoa và thường được sử dụng tại các cơ sở y tế lớn.

Nitazoxanide (Alinia®):

• Liều dùng: Theo chỉ định của bác sĩ, thường dùng trong 3 – 7 ngày.
• Chỉ định: Dùng hỗ trợ khi bệnh nhân không đáp ứng với Triclabendazole hoặc trong trường hợp kháng thuốc.
• Tác dụng phụ: Rối loạn tiêu hóa, đau bụng, mệt mỏi.
• Lưu ý: Thuốc cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ do nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng phụ.

Cách sử dụng thuốc trị sán lá gan an toàn, hiệu quả

Để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu rủi ro, người bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Dùng thuốc sau bữa ăn: Giúp tăng hấp thu và giảm kích ứng dạ dày.
• Không uống rượu bia: Rượu bia có thể làm giảm hiệu quả thuốc và tăng nguy cơ tổn thương gan.
• Theo dõi tác dụng phụ: Nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường như chóng mặt kéo dài, phát ban hoặc đau bụng dữ dội, cần liên hệ ngay với bác sĩ.
• Khám lại sau điều trị: Sau 2 – 4 tuần, người bệnh nên xét nghiệm lại để kiểm tra hiệu quả điều trị và phát hiện sớm tái nhiễm.
• Không tự ý dùng lại thuốc: Việc tái sử dụng thuốc mà không có chỉ định có thể gây kháng thuốc và tổn thương gan.
• Ngoài ra, người bệnh cần phối hợp với bác sĩ để điều chỉnh liều lượng phù hợp với cân nặng, độ tuổi và tình trạng sức khỏe. Trẻ em và phụ nữ mang thai cần được tư vấn kỹ lưỡng trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Phòng ngừa bệnh sán lá gan đúng cách

Điều trị sán lá gan chỉ là một phần của chiến lược kiểm soát bệnh. Để giảm nguy cơ nhiễm bệnh, mỗi cá nhân và cộng đồng cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Không ăn thực phẩm chưa nấu chín: Tránh ăn cá sống, gỏi cá, rau sống chưa rửa sạch. Rau cần luộc hoặc ngâm nước muối trước khi ăn.
• Rửa tay thường xuyên: Thường xuyên rửa tay với xà phòng khử khuẩn, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với động vật.
• Tẩy giun định kỳ: Thực hiện tẩy giun 6 tháng/lần cho cả trẻ em và người lớn, đặc biệt ở vùng nguy cơ cao.
• Cải thiện vệ sinh môi trường: Không sử dụng phân tươi để bón cây, đảm bảo nguồn nước sạch cho sinh hoạt.
• Giáo dục cộng đồng: Tăng cường truyền thông về nguy cơ sán lá gan và cách phòng tránh tại các vùng nông thôn, trường học và khu vực có tỷ lệ mắc cao.

Bệnh sán lá gan là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tại Việt Nam. Vấn đề này hoàn toàn có thể phòng ngừa, điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm và sử dụng đúng thuốc trị sán lá gan. Các loại thuốc như Praziquantel, Albendazole, Triclabendazole và Nitazoxanide đã được chứng minh là an toàn, hiệu quả và được Bộ Y tế khuyến cáo rộng rãi. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là thay đổi thói quen ăn uống, nâng cao ý thức vệ sinh và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe lâu dài. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm sán lá gan, hãy đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.