Thiếu máu não: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng bệnh

Thiếu máu não hay còn gọi là thiếu máu não cục bộ hay thiếu máu cục bộ mạch máu não xảy ra khi lượng máu lên não không đủ. Oxy và các chất dinh dưỡng quan trọng được vận chuyển trong máu qua các động mạch - các mạch máu mang oxy và máu giàu chất dinh dưỡng đến mọi bộ phận của cơ thể.

Các động mạch cung cấp máu cho não theo một con đường nhất định đảm bảo mọi vùng của não được cung cấp đầy đủ máu từ một hoặc nhiều động mạch. Khi một động mạch trong não bị tắc nghẽn hoặc chảy máu, điều này dẫn đến việc cung cấp oxy cho vùng não phụ thuộc vào động mạch cụ thể đó thấp hơn.

Ngay cả sự thiếu hụt tạm thời trong việc cung cấp oxy cũng có thể làm suy giảm chức năng của vùng não bị thiếu oxy. Trên thực tế, nếu các tế bào não bị thiếu oxy trong hơn một vài phút, các tổn thương nghiêm trọng có thể xảy ra, dẫn đến mô não bị chết. Loại chết mô não này còn được gọi là nhồi máu não hoặc đột quỵ do thiếu máu cục bộ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu não

Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ não có thể từ nhẹ đến nặng. Chúng có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút. Nếu tình trạng thiếu máu cục bộ diễn ra trong thời gian ngắn và giải quyết trước khi tổn thương vĩnh viễn (nhồi máu) có thể xảy ra, thì sự kiện này thường được gọi là cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA).

Nếu não bị tổn thương do thiếu máu cục bộ, các triệu chứng có thể trở nên vĩnh viễn. Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ não bao gồm những điều sau:

Suy nhược cơ thể ở một hoặc cả hai bên của cơ thể;

Mất cảm giác ở một hoặc cả hai bên của cơ thể;

Lú lẫn hoặc mất phương hướng;

Thay đổi tầm nhìn của một hoặc cả hai mắt;

Chóng mặt;

Nhìn đôi;

Nói lắp;

Mất ý thức hoặc giảm ý thức;

Cân bằng các vấn đề và vấn đề với sự phối hợp.

Tác động của thiếu máu não đối với sức khỏe

Trong khi việc tái tưới máu nhanh chóng sau khi thiếu máu cục bộ/nhồi máu là điều cần thiết để bảo tồn chức năng thần kinh, nó có thể dẫn đến rối loạn chức năng mô và hoại tử tế bào do phá hủy các tế bào bị tổn thương có thể hồi phục. Tổn thương do thiếu máu cục bộ-tái tưới máu não có thể xảy ra sau khi tiêu huyết khối hoặc phẫu thuật cắt huyết khối cơ học.

Trong khi điều này phục hồi lưu lượng não và cứu vãn các mô bị tổn thương có thể đảo ngược, việc tái tưới máu sau một thời gian thiếu máu cục bộ lâu hơn có thể gây ra một cơn nhồi máu lớn hơn so với lần tắc ban đầu.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thiếu máu não

Chuyển đổi sang đột quỵ xuất huyết sau tPA là một biến chứng khác. Cần xem xét nghiêm túc nếu tình trạng của bệnh nhân xấu đi sau khi dùng thuốc làm tan huyết khối. Các triệu chứng có thể bao gồm thay đổi nhận thức hoặc ý thức, kiểm tra thần kinh tồi tệ hơn, suy nhược gia tăng, đau đầu mới hoặc trầm trọng hơn, hoặc thay đổi huyết áp hoặc mạch.

Nếu điều này xảy ra, bước đầu tiên phải là chụp CT đầu ngay lập tức, các phòng thí nghiệm cơ bản và tư vấn phẫu thuật thần kinh. Bệnh nhân bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ cấp tính cũng có nguy cơ bị các biến chứng bất động, bao gồm nhiễm trùng và biến chứng huyết khối tắc mạch.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Thiếu máu não khi chưa tiến triển nặng tới mức đột quỵ thì thường sẽ biểu hiện bằng những cơn thiếu máu não thoáng qua với những triệu chứng không điển hình như đau đầu, choáng váng, buồn nôn, nôn, quên, ngất, liệt mặt, méo miệng,... triệu chứng của cơn thiếu máu thoáng qua có thể sẽ tự mất 10-20 phút. Tuy nhiên, khi xuất hiện những triệu chứng này thì người bệnh cần nằm trên một mặt phẳng thông thoáng và để đầu thấp. Sau đó nới lỏng quần áo để máu dễ dàng lưu thông lên não. Khi người bệnh tỉnh táo có thể cho uống một chút nước, sữa hoặc ăn cháo loãng.

Nếu tình trạng nặng hơn như người bệnh lơ mơ và ngất, kèm theo dấu hiệu nôn thì cần nhanh chóng cho người bệnh nằm ngửa, một tay đặt vuông góc với chân. Chân bên đối diện co lên vắt tay cùng bên sang vai bên kia rồi lật người bệnh sang một bên, lấy tay gối lên đầu người bệnh, tay còn lại để vuông góc với thân giúp cho bệnh nhân thông thoáng đường thở. Đối với những bệnh nhân hôn mê thì không cho nằm ngửa, bởi vì có thể làm lưỡi tụt xuống và lấp đường thở dẫn tới suy hô hấp. Sau đó, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.

Vì vậy, khi có bất kỳ triệu chứng thiếu máu não nào xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Một nguyên nhân quan trọng của thiếu máu não cục bộ thoáng qua là nghẽn mạch. Rất nhiều bệnh nhân thiếu máu não cục bộ thoáng qua do cục máu đông từ tim hoặc từ động mạch lớn ngoài sọ và cục máu đông đôi khi thấy ở động mạch võng mạc. Hơn nữa hiện tượng nghẽn mạch giải thích tại sao các cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua ở các vùng khác nhau trong khu vực tưới máu của một động mạch lớn.

Nguyên nhân cục máu đông từ tim bao gồm bệnh thấp tim, bệnh van hai lá, loạn nhịp tim, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, u nhầy nhĩ, hoặc biến chứng nhồi máu cơ tim vách. Bệnh nhân không có vách liên nhĩ và còn lỗ liên nhĩ thì có thể để cho cục nghẽn đi từ tĩnh mạch tới được não (cục nghẽn ngược). Một mảng loét trên thành mạch lớn đến não có thể gây cục máu đông.

Vòng tuần hoàn phía trước, các thay đổi xơ vữa mạch xảy ra hầu hết là ở chỗ chia đôi của động mạch cảnh đoạn ngoài sọ và các thay đổi này có thể gây ra tiếng thổi. Một số bệnh nhân thiếu máu não cục bộ thoáng qua hoặc đột quỵ có thể thấy chảy máu cấp hoặc mới ở mảng xơ vữa, điều này có thể có ý nghĩa sinh lý bệnh. Các bệnh nhân AIDS có nhiều nguy cơ thiếu máu não cục bộ thoáng qua hoặc đột quỵ.

Một số các bất thường khác ít gặp hơn của mạch máu có thể gây thiếu máu não cục bộ thoáng qua gồm loạn sản xơ cơ hay gặp ở động mạch cảnh trong đoạn ở cổ; các bệnh viêm động mạch như viêm động mạch tế bào khổng lồ, lupus ban đỏ hệ thống, viêm đa động mạch, viêm mạch u hạt, giang mai mạch máu màng não. Hạ huyết áp có thể gây giảm tưới máu não nếu một động mạch lớn đoạn ngoài sọ hẹp đáng kể nhưng đây là nguyên nhân hiếm gặp gây thiếu máu não cục bộ thoáng qua.

Các nguyên nhân huyết học gây thiếu máu não cục bộ thoáng qua gồm đa hồng cầu, bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm, và hội chứng tăng độ nhớt của máu. Thiếu máu nặng cũng có thể gây các thiếu hụt thần kinh khu trú thoáng qua ở bệnh nhân có bệnh mạch máu não tồn tại từ trước.