Đặc điểm của lưỡi khỏe mạnh và các bệnh lý ở lưỡi thường gặp

Lưỡi khỏe mạnh thường khá mềm mại, hình dáng thon dài, có màu hồng nhạt hoặc hồng, được bao phủ bởi một lớp màu trắng mỏng chứa rất nhiều gai mịn, còn gọi là nhú lưỡi. Gai lưỡi thường tập trung ở mặt trên và hai bên lưỡi, với số lượng lên đến 5000 gai, đây cũng là vị trí tập trung nhiều tế bào thần kinh giúp truyền thông tin lên não để xử lý thông tin.

Đặc điểm của lưỡi khỏe mạnh

Chính vì có nhiều tế bào thần kinh và gai lưỡi, nên lưỡi có thể cảm nhận và phân biệt được nhiều vị khác nhau của thức ăn, bất kể đó là chua, cay, mặn, ngọt hay đắng. Khi lưỡi khỏe mạnh không có bệnh lý, các cơ lưỡi phối hợp nhịp nhàng với nhau giúp bạn phát âm chính xác.

Đặc điểm của một chiếc lưỡi khỏe mạnh bao gồm:

• Về màu sắc: Lưỡi khỏe mạnh có màu sắc từ hồng nhạt đến hồng, cảm giác hơi bóng.
• Bề mặt lưỡi mịn màng, hơi ẩm ướt.
• Các nhú gai (Papillae) có màu hồng và phân bố đều trên bề mặt lưỡi.
• Kích thước rãnh lưỡi vừa phải, không quá sâu.
• Quan sát dưới lưỡi thấy màu hồng nhạt, không phát hiện đốm trắng hay tình trạng tổn thương.

Lưỡi đóng vai trò không nhỏ giúp bạn cảm nhận được mùi vị món ăn, hỗ trợ nhào trộn thức ăn với các enzyme tiêu hóa ở miệng và quá trình nuốt hiệu quả. Đặc biệt hơn, hoạt động của lưỡi còn giúp bạn phát ra giọng nói rõ ràng.

Trong Y học cổ truyền, lưỡi là công cụ giúp chẩn đoán các bệnh “Thiệt chẩn”. Quan sát hình ảnh bất thường của lưỡi giúp các thầy thuốc nhận định và chẩn đoán được bệnh lý trong cơ thể.

Các thay đổi ở lưỡi bị bệnh

Ngày này, khi đến viện thăm khám thì bác sĩ có thể kiểm tra lưỡi của bạn xem có bất thường gì không. Bao gồm việc quan sát màu sắc lưỡi, hình dạng hay các thay đổi trên bề mặt của lưỡi như:

Thay đổi màu sắc

• Màu sắc lưỡi nhợt nhạt hoặc hoàn toàn mất màu là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang suy nhược hoặc mắc bệnh thiếu máu.
• Tình trạng lưỡi đỏ, niêm mạc lưỡi có màu vàng giúp gợi ý chẩn đoán tình trạng nhiễm trùng, một số bệnh lý viêm lưỡi, thiếu niacin,... Thêm vào đó, lưỡi đỏ còn là dấu hiệu của sốt ban đỏ, bệnh suy tim hay bệnh Kawasaki.
• Lưỡi có màu đen thường không nguy hiểm, xảy ra khi cơ thể đang dùng thuốc, hóa trị hoặc bị vi khuẩn tấn công. Màu sắc lưỡi sẽ trở về bình thường khi loại trừ các tác nhân này.
• Lưỡi màu tím gợi ý tình trạng tuần hoàn máu trong cơ thể kém, bệnh lý tim mạch,...
• Ngoài ra, việc hút thuốc lá, uống cà phê hay sử dụng các thực phẩm đậm màu thường xuyên, cũng có thể làm thay đổi màu sắc bề mặt lưỡi và gai nhú lưỡi.

Thay đổi về bề mặt lưỡi

• Trên bề mặt lưỡi xuất hiện nhiều vết nứt, mất lớp màu trắng bao phủ, cảm nhận được lưỡi khô và nhô lên.
• Gai lưỡi bị teo, phân bố không đều hoặc mất hẳn. Trên bề mặt lưỡi xuất hiện nhiều đường màu trắng giống như bản đồ.
• Xuất hiện lông trên bề mặt lưỡi, việc này có nguyên nhân do sự tích tụ keratin trên gai nhú (sau khi điều trị kháng sinh, dùng nước súc miệng có peroxide hay vệ sinh răng miệng không đảm bảo).
• Bề mặt lưỡi bị viêm loét, do loét áp tơ miệng hoặc chấn thương (do cắn, va đập vào lưỡi).
• Trên lưỡi xuất hiện các mảng đỏ là triệu chứng của bệnh hồng sản, nhiễm nấm miệng,...

Một số bệnh lý ở lưỡi thường gặp

Viêm lưỡi

Viêm lưỡi xảy ra do nguyên nhân bề mặt lưỡi bị các tác nhân như vi khuẩn, virus hoặc nấm tấn công, làm cho lưỡi viêm sưng. Bên cạnh đó, một số nguyên nhân gây viêm lưỡi khác có thể kể đến như thiếu vitamin B, vitamin PP, thiếu sắt và một số bệnh lý như: Giang mai, áp tơ miệng, lichen phẳng, ung thư,...

Triệu chứng viêm lưỡi bao gồm: lưỡi nhạt màu hoặc đỏ đậm, nứt kẽ lưỡi, sưng to, xuất hiện mụn nước, có hoặc không kèm theo cảm giác đau nhức.

Cách đưa tình trạng viêm lưỡi về lưỡi khỏe mạnh là loại bỏ tác nhân gây bệnh, sử dụng thuốc (kháng sinh, kháng nấm), vệ sinh sạch sẽ răng miệng, bổ sung vitamin cần thiết và tránh sử dụng các thực phẩm gây hại (đồ ăn cay nóng, rượu, bia, chất kích thích).

Loét lưỡi Apthae

Tình trạng loét lưỡi Apthae bao gồm các triệu chứng như xuất hiện vết loét ở lưỡi (mặt bụng hoặc ở chóp), kèm theo cảm giác đau rát và hạn chế khả năng nhai nuốt, phát ra âm thanh. Tình trạng này thường được điều trị bằng thuốc kháng viêm hoặc giảm đau theo hướng dẫn của bác sĩ.

Bạch sản

Bạch sản niêm mạc miệng là khi lưỡi và sàn miệng xuất hiện nhiều mảng trắng, kích thước đồng đều và không có nguyên nhân kích thích. Đây là tình trạng tổn thương ở lưỡi có thể chuyển biến ác tính.

Một số dạng của bệnh bạch sản bao gồm: Bạch sản đồng nhất, bạch sản không đồng nhất và bạch sản dạng sùi. Đặc biệt, khi phát hiện các mảng trắng bất thường trong khoang miệng thì bạn nên đến viện kiểm tra để kịp thời chẩn đoán và điều trị.

Ung thư lưỡi

Thường gặp nhất là bệnh ung thư tế bào vảy. Bệnh ung thư lưỡi có thể diễn tiến âm thầm mà không báo trước hoặc bắt đầu với tình trạng bạch sản ở lưỡi.

Bệnh nấm miệng

Nấm miệng xảy ra có nguyên nhân chủ yếu do sự tăng sinh quá mức của nấm Candida, làm xuất hiện các mảng trắng đục như sữa trên bề mặt lưỡi và hai bên khoang miệng.

Đây là tình trạng nhiễm nấm cơ hội do sử dụng corticoid hoặc cơ thể bị suy giảm miễn dịch. Điều trị tình trạng này bằng cách giữ vệ sinh răng miệng và sử dụng thuốc kháng nấm theo chỉ định của bác sĩ.

Bệnh sốt Scarlet

Sốt Scarlet hay còn gọi là sốt hồng tinh nhiệt, thường làm xuất hiện các nốt ban đỏ ở trẻ nhỏ, nguyên nhân do sự tấn công của vi khuẩn Streptococcus pyogenes.

Triệu chứng của bệnh sốt Scarlet bao gồm sốt cao, lưỡi nổi gai đỏ (lưỡi dâu tây), sưng tấy các nhú gai trên mặt lưỡi.

Nguyên nhân gây bệnh răng miệng và tại lưỡi

Vậy là bạn đọc đã biết được các biểu hiện lưỡi khỏe mạnh và một số bệnh lý tại lưỡi thường gặp. Một số nguyên nhân làm xuất hiện các bệnh lý răng miệng và tại lưỡi bao gồm:

• Vệ sinh răng miệng kém: Không đánh răng hay súc miệng thường xuyên có thể tạo điều kiện vi khuẩn phát triển, gây ra các bệnh lý ở lưỡi.
• Khô miệng: Nước bọt không chỉ giúp tiêu hóa thức ăn, mà còn giúp làm sạch lưỡi, ngăn ngừa vi khuẩn phát triển. Chính vì vậy, thiếu nước bọt dẫn đến khô miệng có thể khiến lưỡi dễ bị nứt nẻ và nhiễm trùng.
• Hút thuốc lá: Chất nicotin có trong thuốc lá làm kích ứng vùng mô niêm mạc miệng và lưỡi, từ đó gia làm tăng nguy cơ ung thư phổi và ung thư vòm họng.
• Sử dụng nhiều đồ uống có cồn: Rượu bia làm cơ thể mất nước, gây khô miệng, kích ứng lưỡi, từ đó có thể dẫn đến viêm loét lưỡi.
• Một số bệnh lý: Viêm lưỡi có thể xảy ra do một số bệnh lý trong cơ thể như tiểu đường, thiếu máu, HIV/AIDS,...
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc như thuốc trị cao huyết áp, thuốc tim mạch, thuốc trị trầm cảm,… có thể gây ra tác dụng phụ tại lưỡi, ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng.

Bài viết đã cung cấp cho bạn đọc thông tin về các biểu hiện của lưỡi khỏe mạnh và một số bệnh lý tại lưỡi. Triệu chứng thường gặp của lưỡi có bệnh bao gồm thay đổi màu sắc và hình dạng lưỡi, xuất hiện các tổn thương trên bề mặt (gai lưỡi, mảng bám màu trắng). Để giữ cho lưỡi luôn khỏe mạnh bạn đọc nên thường xuyên vệ sinh răng miệng, thăm khám ngay khi thấy xuất hiện các dấu hiệu bất thường.