Sống chung với người tâm thần: Những điều nên và không nên làm

Khi gia đình có thành viên mắc bệnh tâm thần, chắc chắn sẽ có rất nhiều vấn đề được đặt ra. Bạn sẽ lo lắng không biết nên “Chăm sóc bệnh nhân tâm thần như thế nào?”, “Làm gì/không được làm gì với bệnh nhân tâm thần?”... Bên cạnh việc điều trị y tế, dùng thuốc thì sự quan tâm chăm sóc của gia đình, bạn bè và xã hội đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc giúp bệnh tâm thần hồi phục trở về cuộc sống bình thường.

Bệnh tâm thần có thể điều trị khỏi hoàn toàn không?

Câu hỏi "Liệu bệnh tâm thần có thể chữa khỏi hoàn toàn hay không?" phụ thuộc phần lớn vào loại và mức độ nghiêm trọng của rối loạn. Theo các chuyên gia, một số tình trạng sức khỏe tâm thần, đặc biệt là những tình trạng do lạm dụng rượu và ma túy, có thể được điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, các rối loạn tâm thần mãn tính như bệnh tâm thần phân liệt đòi hỏi các phương pháp điều trị liên tục, đa diện để kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Đối với các rối loạn tâm thần như bệnh tâm thần phân liệt, lập kế hoạch điều trị toàn diện là điều cần thiết. Việc điều trị bao gồm sử dụng thuốc (chẳng hạn như thuốc an thần và thuốc chống loạn thần) giúp kiểm soát các triệu chứng như kích động và hành vi bạo lực; đồng thời cũng có thể bao gồm các loại thuốc khác dựa trên tiến triển bệnh và nhu cầu cụ thể của từng cá nhân.

Mặc dù thuốc rất quan trọng trong việc ổn định sức khỏe tâm thần nhưng nhiều trường hợp nếu chỉ dùng thuốc không là không đủ đáp ứng. Để đạt được sự cải thiện lâu dài, điều trị phải được kết hợp với các liệu pháp tâm lý, bao gồm tư vấn, liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và các hình thức hỗ trợ sức khỏe tâm thần khác. Liệu pháp tâm lý đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với những người mắc bệnh tâm thần có nguồn gốc từ tâm lý, chẳng hạn như chấn thương hoặc căng thẳng kéo dài.

Ngoài thuốc men và liệu pháp kể trên, tái hòa nhập xã hội là một phần thiết yếu của quá trình điều trị sức khỏe tâm thần. Bệnh nhân thường được khuyến khích tham gia các hoạt động giúp họ thích nghi lại với xã hội, bao gồm các chương trình làm việc hoặc trung tâm phục hồi chức năng xã hội. Các hoạt động này rất quan trọng trong việc giúp bệnh nhân lấy lại sự cân bằng về tinh thần và cảm xúc. Nếu không có hình thức tham gia này, bệnh nhân có nguy cơ trở nên khép kín, điều này có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng và dẫn đến suy giảm tinh thần hơn nữa.

Theo bác sĩ chuyên khoa, bệnh tâm thần không phải lúc nào cũng có thể chữa khỏi hoàn toàn, đặc biệt là trong các trường hợp rối loạn mãn tính hoặc nghiêm trọng như tâm thần phân liệt. Tuy nhiên, với phương pháp điều trị nhất quán, bệnh nhân có thể cải thiện đáng kể mức độ bệnh. Điều quan trọng là phải duy trì liệu pháp và chế độ dùng thuốc liên tục, ngay cả khi các triệu chứng có vẻ được kiểm soát, vì có khả năng người tâm thần lên cơn bất cứ lúc nào. Chính vì thế, sự hỗ trợ liên tục từ gia đình, người chăm sóc và các chuyên gia sức khỏe tâm thần cũng có thể hỗ trợ quá trình phục hồi của bệnh nhân, nuôi dưỡng cảm giác ổn định và bình thường.

Những khó khăn bệnh nhân tâm thần và gia đình thường gặp

Những người mắc bệnh tâm thần và gia đình họ phải đối mặt với nhiều thách thức ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Những khó khăn này không chỉ cản trở sức khỏe của những người bị ảnh hưởng mà còn tác động đáng kể đến những người thân yêu và cộng đồng của họ.

Rào cản xã hội

Những người mắc bệnh tâm thần thường phải đối mặt với sự xa lánh của xã hội. Họ thường bị tẩy chay hoặc bị “bỏ lơ” khi tham gia các hoạt động xã hội. Do sự kỳ thị xung quanh bệnh tâm thần, những người mắc phải bệnh này thường không được chăm sóc, quan tâm và hỗ trợ cần thiết, đúng mức. Chính sự cô lập xã hội này góp phần khiến bệnh nhân tâm thần cảm thấy như họ là gánh nặng, làm gián đoạn cả cuộc sống cá nhân và động lực trong cộng đồng của họ.

Mối quan hệ gia đình căng thẳng

Bệnh tâm thần có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ gia đình. Những người mắc bệnh tâm thần có thể gặp phải các rối loạn tâm lý và sinh lý, có thể dẫn đến thay đổi tâm trạng và hành vi thất thường. Những thay đổi này có thể làm căng thẳng mối quan hệ với các thành viên trong gia đình.

Thách thức trong hoạt động hàng ngày

Đối với những người mắc bệnh tâm thần, việc thực hiện các công việc hàng ngày đơn giản cũng trở thành một thách thức đáng kể với họ. Ngay như các hoạt động tự chăm sóc cơ bản như ăn uống, mặc quần áo và tắm rửa cũng có thể trở nên quá sức. Để sống chung với người tâm thần, các thành viên trong gia đình cần thấu hiểu, chia sẻ, giúp người bệnh vượt qua thách thức này một cách nhẹ nhàng.

Gián đoạn trong giáo dục và việc làm

Trẻ em mắc bệnh tâm thần thường gặp khó khăn trong môi trường học tập, khiến các em khó theo kịp việc học. Đối với người lớn, các vấn đề về sức khỏe tâm thần có thể dẫn đến thất nghiệp. Do không có khả năng duy trì công việc hoặc làm việc liên tục, người lớn mắc bệnh tâm thần thường phải vật lộn với tình trạng bất ổn tài chính, làm phức tạp thêm quá trình phục hồi của họ và trở thành gánh nặng cho gia đình.

Những việc nên/không nên làm khi sống chung với người tâm thần

Chăm sóc người mắc bệnh tâm thần đòi hỏi sự nhạy cảm, kiên nhẫn và cách tiếp cận đúng đắn để đảm bảo sức khỏe của họ. Sau đây là những hướng dẫn chính về những điều nên và không nên làm khi sống chung với người tâm thần, chăm sóc và hỗ trợ họ:

Những việc nên làm khi sống chung với người tâm thần

Phát hiện và điều trị sớm

Xác định sớm mọi thay đổi về hành vi, nhận thức hoặc cảm xúc của thành viên trong gia đình. Nếu nhận thấy bất thường, điều quan trọng là phải đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế chuyên khoa để được đánh giá và điều trị chuyên nghiệp. Can thiệp sớm có thể cải thiện đáng kể kết quả.

Quản lý, kiểm soát việc dùng thuốc

Đảm bảo bệnh nhân uống thuốc theo toa thường xuyên, đúng liều lượng và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ. Tuân thủ dùng thuốc là rất quan trọng để kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.

Loại bỏ sự phân biệt đối xử và sợ hãi

Sống chung với người tâm thần, bạn nhất định phải chăm sóc, đối xử bằng sự tôn trọng, tử tế và kiên nhẫn. Tránh thể hiện sự sợ hãi, phân biệt đối xử hoặc tránh né. Thay vào đó, hãy duy trì thái độ thân thiện và bình tĩnh, điều này sẽ giúp họ cảm thấy được chấp nhận và hỗ trợ.

Thể hiện tình yêu và sự quan tâm

Các thành viên trong gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi bệnh. Thể hiện tình yêu, sự quan tâm và lo lắng giúp bệnh nhân cảm thấy an toàn, được bảo vệ và được trân trọng. Môi trường tích cực này thúc đẩy sự ổn định về mặt tinh thần và khuyến khích quá trình chữa lành.

Giao tiếp bình tĩnh

Nếu bệnh nhân tỏ ra hung hăng hoặc cáu kỉnh, hãy nhẹ nhàng và bình tĩnh gọi tên họ và khuyên họ. Giữ cho quá trình giao tiếp ngắn gọn và đơn giản sẽ mang lại hiệu quả tích cực.

Trò chuyện ngắn, đơn giản

Hãy trò chuyện với người bệnh về những điều thường ngày. Những cuộc nói chuyện ngắn về các chủ đề đơn giản như đồ vật quen thuộc có thể giúp họ cảm thấy được kết nối và dần cải thiện kỹ năng giao tiếp của mình.

Khuyến khích tham gia vào các hoạt động hàng ngày

Thúc đẩy và hỗ trợ bệnh nhân tham gia vào các hoạt động hàng ngày, từ các nhiệm vụ tự chăm sóc đến các công việc đơn giản, giúp cải thiện tâm trạng và cảm giác hoàn thành của họ.

Hỗ trợ cho trẻ em bị bệnh tâm thần

Khi trẻ em bị bệnh tâm thần trở lại trường, chúng cần được giáo viên và bạn bè động viên và thấu hiểu. Sự hỗ trợ này giúp chúng hòa nhập vào môi trường của mình mà không cảm thấy bị cô lập hoặc khác biệt.

Những điều cần tránh khi sống chung với người tâm thần

Tránh các công cụ nguy hiểm

Không cho phép những người bị bệnh tâm thần sử dụng các vật sắc nhọn hoặc có khả năng gây hại. An toàn là ưu tiên hàng đầu để ngăn ngừa tự làm hại hoặc gây thương tích cho người khác.

Không tranh cãi, tức giận

Tránh tranh cãi với bệnh nhân hoặc cố gắng chứng minh họ sai. Điều này có thể làm gia tăng căng thẳng và kích động. Tốt nhất, bạn hãy phản ứng bằng sự kiên nhẫn và bình tĩnh. Không tức giận hoặc cố gắng khống chế bệnh nhân về mặt thể chất. Sự hung hăng hoặc vũ lực có thể làm tình hình trở nên tồi tệ hơn và có thể gây hại cho bệnh nhân về mặt cảm xúc hoặc thể chất.

Tránh các biện pháp khắc phục chưa được chứng minh

Không dùng đến các biện pháp mê tín, bùa ngải, ma thuật để điều trị bệnh tâm thần. Tương tự như vậy, không bao giờ mua thuốc mà không có khuyến nghị của bác sĩ.

Không bao giờ cô lập hoặc lạm dụng

Điều quan trọng là không được trói, đánh đập hoặc cô lập những người bị bệnh tâm thần khỏi những người khác. Điều này chỉ làm tình trạng của họ trở nên tồi tệ hơn. Bệnh nhân tâm thần cần cảm thấy được hòa nhập, hỗ trợ và tôn trọng.

Tóm lại, sống chung với người tâm thần, bạn phải hết sức kiên nhẫn và bình tĩnh. Việc thấu hiểu, yêu thương là liều thuốc tinh thần quý giá. Bên cạnh đó, luôn ghi nhớ những điều không nên làm, tránh để người bệnh cảm thấy cô lập, tổn thương hoặc kích động, điều đó sẽ khiến cho tình hình càng tệ hơn, ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình chữa trị và phục hồi.