Thuốc sinh học là gì? Ứng dụng của thuốc sinh học

Khoa học y học ngày càng phát triển, mang đến cho nhân loại những phương pháp điều trị tiên tiến và hiệu quả hơn. Thuốc sinh học là một minh chứng cho sự tiến bộ vượt bậc đó, mở ra một kỷ nguyên mới trong lĩnh vực y tế, đặc biệt trong điều trị các bệnh lý phức tạp. Vậy thuốc sinh học là gì? Ứng dụng của thuốc sinh học là gì?. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết giải đáp thắc mắc trên.

Thuốc sinh học là gì?

Thuốc sinh học là một khái niệm khá mới nhưng cũng khá quen thuộc với chúng ta. Vậy thuốc sinh học là gì? Những loại thuốc như vắc xin, máu hay các thành phần máu, mô, gen, tế bào sống, protein tái tổ hợp,... đều được dùng như là một phương pháp điều trị bệnh.

Nguồn gốc chính tạo nên thuốc sinh học bao gồm:

• Từ con người, các loài động vật: Máu và các thành phần của máu hay các cơ quan nội tạng, mô ghép, kháng thể cho miễn dịch thụ động, các tế bào gốc.
• Từ công nghệ tái tổ hợp DNA: Thuốc sinh học, hay còn được gọi bằng các tên gọi khác như sinh phẩm, sản phẩm sinh học y tế, là một thuật ngữ rộng trong y học, bao hàm nhiều loại sản phẩm khác nhau có nguồn gốc sinh học. Thuốc sinh học thường được dùng như một phương thức điều trị bổ sung cho các phương pháp điều trị truyền thống, chứ không phải là phương pháp thay thế hoàn toàn. Thuốc sinh học được sản xuất bằng các quá trình sinh học phức tạp như công nghệ tái tổ hợp DNA, dẫn đến giá thành cao hơn so với các loại thuốc thông thường. Bao gồm những loại như:
  • Chất giống hệt protein trọng yếu của cơ thể: Ví dụ như nội tiết tố kích thích tăng trưởng (GH) hay erythropoietin kích thích sản xuất hồng cầu hoặc insulin được sinh tổng hợp. Những loại thuốc này giúp bù đắp sự thiếu hụt các protein thiết yếu trong cơ thể.
  • Kháng thể đơn dòng: Được tạo ra bằng công nghệ lai tạo và các phương pháp sinh học khác. Kháng thể đơn dòng có khả năng nhắm mục tiêu và tiêu diệt các tác nhân gây hại cụ thể, ví dụ như vi khuẩn, virus hoặc tế bào ung thư.

Bên cạnh đó nhờ công nghệ lai tạo mà phương pháp sinh học khác đã tạo ra được các thuốc sinh học có nhiệm vụ làm giảm hoặc ngăn chặn một số tác nhân có hại từ bên ngoài tấn công cơ thể con người hay nhắm trúng đích vào các tế bào đặc hiệu (ví dụ như tế bào ung thư).

Phân biệt thuốc sinh học và thuốc hóa dược

Thuốc hóa dược được ra đời từ quá trình tổng hợp hóa học, sử dụng các hoạt chất hóa học đặc thù được kết hợp theo quy trình được định sẵn. Thuốc sinh học được tạo ra nhờ các quá trình sinh học phức tạp, ví dụ như công nghệ tái tổ hợp DNA.

Thuốc hóa dược sau khi được sản xuất xong thường có cấu trúc hóa học rõ ràng. Một loại hóa dược sau khi được sản xuất xong có thể được phân tích để tìm xem toàn bộ thành phần hóa học tạo nên. Đối với thuốc sinh học thì đôi khi khó mô tả rõ được đặc điểm bằng những phương pháp thử trong phòng thí nghiệm và một số thành phần cấu tạo nên một thuốc sinh học có thể cũng không biết được rõ.

Do cấu trúc phức tạp và khó phân tích bằng các phương pháp thông thường, việc đảm bảo chất lượng thuốc sinh học đòi hỏi nhà sản xuất phải kiểm soát chặt chẽ quy trình sản xuất, mọi giai đoạn sản xuất đều phải được theo dõi và kiểm soát nghiêm ngặt để đảm bảo độ chính xác và tính nhất quán. Sử dụng các kỹ thuật tiên tiến để đánh giá chất lượng sản phẩm, bao gồm cấu trúc, hoạt tính và độ tinh khiết.

Các thực thể sống được sử dụng trong sản xuất thuốc sinh học rất nhạy cảm với những thay đổi nhỏ trong môi trường và quy trình sản xuất. Sự thay đổi này có thể ảnh hưởng đến cấu trúc, hoạt tính và độ tinh khiết của thuốc sinh học, dẫn đến tác động trực tiếp đến hiệu quả và an toàn cho người bệnh. Chính vì vậy, nhà sản xuất cần lựa chọn nguồn cung cấp nguyên liệu uy tín, đảm bảo chất lượng và độ đồng nhất. Áp dụng các quy trình sản xuất được chuẩn hóa và kiểm soát chặt chẽ, sử dụng các hệ thống tự động hóa và giám sát liên tục để đảm bảo độ chính xác và tính nhất quán. Do đó, những thuốc sinh học được ra đời trong những năm gần đây thường có giá thành cao hơn nhiều so với những thuốc hóa dược.

Thuốc sinh học thường khó làm nhái hơn so với thuốc hóa dược bởi sau khi hết thời hạn bảo hộ sở hữu trí tuệ, các nhà sản xuất khác có thể dễ dàng sao chép cấu trúc hóa học và quy trình sản xuất của thuốc gốc để tạo ra thuốc generic.

Ứng dụng của thuốc sinh học

Bên cạnh thắc mắc thuốc sinh học là gì, thì những thông tin về ứng dụng của thuốc sinh học là gì? cũng được nhiều người quan tâm.

Thuốc sinh học vốn được biết đến với vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh ung thư và thấp khớp. Tuy nhiên, phạm vi ứng dụng của nó còn rộng hơn nhiều, bao gồm cả các bệnh lý da liễu, tiêu hóa và nhiều bệnh khác. Đối với những bệnh nhân mắc các bệnh lý như viêm đa khớp dạng thấp, viêm khớp vảy nến, viêm cột sống dính khớp,... thuốc sinh học đóng vai trò quan trọng khi các phương pháp điều trị bằng thuốc hóa học truyền thống không mang lại hiệu quả như mong đợi.

Một số thuốc sinh học hay gặp như: Các yếu tố 8 và 9 (máu); các nội tiết tố (insulin, GH, glucagon, nội tiết tố hướng sinh dục); các tác nhân hủy cục máu đông (yếu tố hoạt hóa plasminogen mô); các yếu tố phát triển tạo máu như (interferon, erythropoietin, interleukin-2; các kháng thể đơn dòng; vắc xin (kháng nguyên bề mặt viêm gan siêu vi B như HbsAg);...

Một số thuốc sinh học được sản xuất theo công nghệ tái tổ hợp DNA:

• Thuốc dùng trong điều trị viêm khớp dạng thấp như abatacept được sản xuất theo công nghệ protein liên kết CTLA - 4 globin miễn dịch có cơ chế tác dụng của thuốc bất hoạt tế bào T;
• Thuốc adalimumab được chỉ định điều trị bệnh viêm đa khớp dạng thấp, viêm khớp vảy nến, viêm cột sống dính khớp, bệnh Crohn, bệnh vảy nến.
• Một số thuốc được sản xuất theo công nghệ kháng thể đơn dòng có cơ chế tác dụng của thuốc đối vận TNF. Tocilizumab - Kháng thể đơn dòng chống Interleukin-6 được chỉ định trong điều trị viêm khớp dạng thấp. Erythropoietin (epogen) được chỉ định trong thiếu máu do hóa trị suy thận mạn hoặc chống ung thư.

Như vậy, bài viết “Thuốc sinh học là gì? Ứng dụng của thuốc sinh học” đã khép lại. Nhìn chung, thuốc sinh học là một tiến bộ vượt bậc trong y học, mang đến nhiều hy vọng mới cho việc điều trị các bệnh lý phức tạp. Với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, trong tương lai, thuốc sinh học hứa hẹn sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.