Gan nhiễm mỡ không do rượu: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là thuật ngữ chỉ các tình trạng liên quan đến sự tích tụ mỡ trong gan. Tình trạng này thường xảy ra ở những người thừa cân hoặc béo phì. Ở giai đoạn đầu, NAFLD thường không gây hại đáng kể, nhưng nếu không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến tổn thương gan nghiêm trọng, bao gồm cả xơ gan.

Không có các nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ khác như uống nhiều rượu, nhiễm viêm gan siêu vi C, bệnh Wilson, loạn dưỡng mỡ, thiếu ăn, dinh dưỡng ngoài đường miệng kéo dài, do cac loại thuốc như amiodarone, methotrexate, tamoxifen, corticosteroids, valproate, anti-retroviral…, gan nhiễm mỡ cấp ở phụ nữ có thai, khiếm khuyết chuyển hóa bẩm sinh.

Những dấu hiệu và triệu chứng của gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Đa số bệnh nhân đều không có triệu chứng quá rõ ràng. Tuy nhiên, một số có các dấu hiệu:

• Mệt mỏi, khó chịu.
• Tức bụng hạ sườn phải.
• Gan to có ở khoảng 75% bệnh nhân.
• Lách to nếu xơ gan tiến triển và thường là dấu hiệu đầu tiên chỉ điểm có tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

Bệnh nhân bị xơ gan do viêm gan nhiễm mỡ (NASH) có thể không có triệu chứng hoặc/và có thể không đầy đủ các dấu hiệu thường gặp của bệnh gan mãn tính.

Diễn tiến của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Tiến trình của NAFLD bắt đầu từ giai đoạn cơ bản nhất là gan nhiễm mỡ. Bệnh gan nhiễm mỡ là diễn tiến đầu tiên của NAFLD. Gan nhiễm mỡ liên quan đến sự tích tụ mỡ trong tế bào gan nhưng không có hiện tượng viêm hoặc xơ hoá.

Thực tế, mỡ được hình thành từ các phân tử mỡ (triglycerid) tích tụ trong các tế bào gan. Sự tích tụ mỡ trong tế bào gan không giống như các tế bào mỡ dưới da (adipose tissue) cấu tạo nên cơ thể chúng ta. Gan nhiễm mỡ vốn là một bệnh lành tính bởi nó không gây ra bất kỳ tổn thương gan nào đáng kể.

Tuy nhiên ở giai đoạn kế tiếp của NAFLD là viêm gan nhiễm mỡ (NASH) gây nhiều biến chứng nguy hiểm. Viêm gan nhiễm mỡ liên quan đến sự tích tụ mỡ trong tế bào gan giống như ở bệnh viêm gan, và các tế bào bị viêm có thể gây tổn thương tế bào gan.

Trong khi bệnh gan nhiễm mỡ là bệnh lành tính thì ngược lại viêm gan nhiễm mỡ lại có thể dẫn đến xơ gan không hồi phục và tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần lưu ý là cảm thấy chán ăn, ăn không ngon, mệt mỏi kéo dài và buồn nôn, đầy bụng. Đau bụng trong NAFLD và NASH thông thường là do sự căng trướng của gan vì gan lớn hoặc do gan bị viêm. Tuy nhiên, ở giai đoạn đầu thường không có các triệu chứng rõ ràng.

Khi gan nhiễm mỡ kéo dài, triệu chứng thường thấy là gan to kín đáo, men gan và phosphatase kiềm tăng không nhiều; trong thời điểm này các triệu chứng thường không thể hiện ra ngoài. Do vậy, những bệnh nhân nằm trong nhóm nguy cơ sau đây cần thường xuyên sàng lọc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD):

• Tất cả những cá nhân bị tăng men gan kéo dài, nên sàng lọc về bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, vì đây là nguyên nhân nhân phổ biến dẫn đến việc tăng men gan không giải thích được.
• Những bệnh nhân bị béo phì: Theo dõi bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là bắt buộc, bởi vì béo phì là yếu tố nguy cơ của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và cũng làm tăng nguy cơ phát triển của bệnh đến giai đoạn tiếp theo.
• Những bệnh nhân bị đái tháo đường type 2: Sàng lọc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là bắt buộc, bất kể nồng độ men gan, bởi vì trên đối tượng bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ cao dẫn đến bệnh trở nên nặng hơn.
• Bệnh nhân bị rối loạn mỡ máu và hội chứng chuyển hóa.

Gan nhiễm mỡ xuất hiện vì nhiều nguyên nhân và liên quan đến nhiều cơ chế sinh hóa khác nhau tron cơ thể, đồng thời gây ra các loại tổn thương khác nhau trên gan. Bệnh liên quan đến sự tích tụ chất béo (nhiễm mỡ), viêm và xơ hóa nhiều mức độ.

Các cơ chế có thể gây nhiễm mỡ bao gồm giảm tổng hợp lipoprotein tỷ trọng thấp (VLDL) và tăng tổng hợp triglyceride ở gan (có thể do giảm quá trình oxy hóa các axit béo hoặc tăng giải phóng axit béo tự do trong gan).

Các nguyên nhân thường gây bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD):

Tăng cân không kiểm soát, béo phì.

Thừa cân béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ dẫn đến hiện tượng gan nhiễm mỡ. Khi cơ thể thường xuyên cung cấp lượng chất béo triglyceride vượt ngưỡng mà cơ thể có thể hấp thu thì sẽ có hiện tượng tích tụ, tạo thành nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Ngoài ra, lượng calo quá cao khiến cơ thể không sử dụng hết sẽ được tích trữ dưới dạng triglyceride.

Đái tháo đường

Đối với bệnh nhân đái tháo đường, khi hạ đường huyết, acid béo tự do trong các mô mỡ và máu sẽ tăng điều động và gan chuyển hóa acid béo tự do thành triglyceride.

Chế độ ăn giàu cholesterol

Cholesterol tăng cao, nguy cơ về các bệnh tim mạch và mỡ máu cũng sẽ tăng theo.