Cách điều trị huyết khối tĩnh mạch: Phương pháp hiệu quả và an toàn

Huyết khối tĩnh mạch là một bệnh lý nghiêm trọng, xảy ra khi cục máu đông hình thành trong lòng tĩnh mạch và gây cản trở dòng máu lưu thông. Nếu không được điều trị kịp thời, huyết khối tĩnh mạch có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng. Việc hiểu rõ các cách điều trị huyết khối tĩnh mạch không chỉ giúp kiểm soát bệnh mà còn ngăn ngừa tái phát trong tương lai.

Huyết khối tĩnh mạch là gì?

Huyết khối tĩnh mạch là tình trạng hình thành cục máu đông trong lòng tĩnh mạch, làm cản trở dòng máu lưu thông về tim. Tình trạng này thường xảy ra ở các tĩnh mạch sâu, đặc biệt là ở chi dưới như bắp chân, đùi hoặc vùng chậu, và được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu (Deep Vein Thrombosis – DVT).

Cục máu đông có thể gây tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ dòng máu. Tình trạng này dẫn đến các triệu chứng như sưng, đau, đỏ da và cảm giác nặng ở vùng bị ảnh hưởng. Nếu không được điều trị kịp thời, huyết khối tĩnh mạch có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như thuyên tắc phổi. Biến chứng này xảy ra khi cục máu đông di chuyển đến động mạch phổi và gây tắc nghẽn.

Nguyên nhân chính của huyết khối tĩnh mạch được giải thích qua tam giác Virchow, bao gồm ba yếu tố:

• Ứ trệ tuần hoàn máu: Xảy ra khi lưu lượng máu chảy chậm hoặc bị gián đoạn do bất động kéo dài (như nằm lâu sau phẫu thuật, ngồi lâu trên máy bay hoặc xe hơi), suy giãn tĩnh mạch hoặc mang thai.
• Tăng đông máu: Rối loạn đông máu bẩm sinh hoặc mắc phải, chẳng hạn như do ung thư, lupus ban đỏ hệ thống, hoặc sử dụng thuốc nội tiết tố (như thuốc tránh thai).
• Tổn thương thành mạch: Các chấn thương như gãy xương, phẫu thuật chỉnh hình hoặc viêm nhiễm có thể làm tổn thương lớp nội mạc của tĩnh mạch, tạo điều kiện cho cục máu đông hình thành.

Ngoài ra, các yếu tố như béo phì, tuổi cao, hút thuốc lá và tiền sử gia đình có người mắc bệnh huyết khối tĩnh mạch cũng làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng tĩnh mạch.

Các cách điều trị huyết khối tĩnh mạch

Điều trị huyết khối tĩnh mạch kịp thời giúp ngăn ngừa biến chứng thuyên tắc phổi – nguyên nhân gây tử vong ở 25% trường hợp. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính đối với căn bệnh này:

Điều trị bằng thuốc chống đông

Người bệnh có thể được chỉ định dùng thuốc tiêm là Heparin hoặc Heparin trọng lượng phân tử thấp (LMWH). Thuốc này được dùng đầu tiên để ức chế đông máu. Các loại thuốc uống như Warfarin, Dabigatran, Rivaroxaban... giúp duy trì hiệu quả chống đông lâu dài, ngăn tái phát. Thời gian dùng thuốc từ 3 - 6 tháng hoặc hơn, tùy nguyên nhân gây bệnh. Theo thống kê, khoảng 45% bệnh nhân dùng thuốc tiêu sợi huyết (tPA) hết huyết khối, so với 4% khi dùng Heparin.

Can thiệp y tế

Một số trường hợp, người bệnh không dùng được thuốc chống đông cần can thiệp y tế. Với cách điều trị huyết khối tĩnh mạch này, bệnh nhân sẽ được đặt lưới lọc tĩnh mạch chủ (IVC). Lưới kim loại có tác dụng ngăn cục máu di chuyển lên phổi.

Một phương pháp điều trị khác là tiêu sợi huyết qua catheter. Các bác sĩ sẽ tiến hành bơm thuốc trực tiếp vào cục máu đông. Cách điều trị này hiệu quả với huyết khối lớn ở chậu - đùi. Phẫu thuật lấy huyết khối sẽ được chỉ định khi bệnh nhân có nguy cơ hoại tử chi hoặc thất bại trong điều trị với thuốc.

Hỗ trợ điều trị bằng thuốc trị mỡ máu

Statin, một nhóm thuốc trị mỡ máu, không chỉ giúp giảm cholesterol LDL mà còn có thể đóng vai trò trong việc giảm nguy cơ huyết khối tĩnh mạch. Các nghiên cứu cho thấy statin có khả năng giảm viêm, ức chế sự hình thành cục máu đông và cải thiện lưu thông máu trong tĩnh mạch. Đặc biệt, statin giúp giảm các yếu tố gây đông máu như plasminogen activator inhibitor-1 (PAI-1) và tăng hoạt động của tissue plasminogen activator (tPA), từ đó ngăn ngừa sự phát triển của huyết khối. Ngoài ra, statin còn làm giảm nguy cơ tái phát huyết khối và biến chứng hậu huyết khối, giúp cải thiện sức khỏe mạch máu lâu dài.

Biện pháp hỗ trợ điều trị huyết khối tĩnh mạch

Ngoài các phương pháp điều trị chính ở trên, người bệnh cũng sẽ được bác sĩ tư vấn thêm các biện pháp hỗ trợ khác như:

• Đi vớ áp lực trong khoảng 1 năm để giảm phù nề và ngăn ngừa hội chứng hậu huyết khối, theo hướng dẫn y khoa hiện nay.
• Người bệnh được khuyên nên vận động sớm, đi lại nhẹ nhàng sau khi dùng thuốc để tăng tuần hoàn. Cần tránh ngồi hoặc đứng bất động trong thời gian dài mà nên thay đổi tư thế thường xuyên. Việc vận động nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn.
• Để kiểm soát đau, bệnh nhân có thể dùng NSAID ngắn ngày (3 - 5 ngày), tránh kéo dài để tránh nguy cơ xuất huyết.
• Hydrat hóa tốt giúp máu không bị đặc lại, giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. Người bệnh nên uống ít nhất 8 ly nước mỗi ngày để hỗ trợ tuần hoàn và cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Khi nằm hoặc nghỉ ngơi, người bệnh nên nâng cao chân để giảm áp lực lên tĩnh mạch và tăng tốc độ lưu thông máu trở về tim.

Phòng ngừa tái phát huyết khối tĩnh mạch

Bên cạnh tìm hiểu cách điều trị huyết khối tĩnh mạch, thông tin về cách phòng ngừa bệnh tái phát cũng rất quan trọng.

• Tuân thủ phác đồ điều trị chống đông là điều đầu tiên bệnh nhân cần lưu ý. Theo Bộ Y tế (2023), 85% bệnh nhân duy trì dùng thuốc đúng liều (warfarin, DOACs) trong 6 tháng giảm 70% nguy cơ tái phát. Nghiên cứu cũng cho thấy việc bỏ thuốc sớm làm tăng gấp 3 lần tỷ lệ tái hình thành huyết khối.
• Đi bộ 30 phút/ngày giảm 18% nguy cơ tái phát huyết khối tĩnh mạch (Theo Viện Tim mạch, 2023).
• Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa và chất xơ cũng góp phần quan trọng vào việc phòng ngừa huyết khối tĩnh mạch tái phát. Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tiêu thụ 200g rau xanh/ngày giảm 22% viêm nội mạc tĩnh mạch – yếu tố kích hoạt huyết khối.
• Người hút thuốc có nguy cơ tái phát cao gấp 2,5 lần người không hút. Vì vậy, việc hạn chế tối đa tiêu thụ rượu bia và thuốc lá là cần thiết.
• Theo Hội Nội tiết Đái tháo đường Việt Nam, bệnh nhân đái tháo đường kiểm soát HbA1c dưới 7% sẽ giảm được khoảng 30% biến chứng huyết khối.
• Ngoài ra, bệnh nhân sau điều trị huyết khối tĩnh mạch cũng cần tầm soát định kỳ 6 tháng/lần bằng siêu âm Doppler tĩnh mạch giúp phát hiện sớm bất thường.

Các cách điều trị huyết khối tĩnh mạch đều cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa. Việc tuân thủ phác đồ điều trị, kết hợp với kiểm tra sức khỏe định kỳ, vận động thường xuyên, chế độ ăn uống lành mạnh, tránh hút thuốc sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng bệnh và giảm nguy cơ tái phát. Đây là những biện pháp phòng ngừa tái phát huyết khối tĩnh mạch được khuyến nghị trong các hướng dẫn lâm sàng.​