Virus cúm A/H1N1 là gì? Cách lây lan và biện pháp phòng ngừa

Virus cúm A/H1N1 có thể lây lan nhanh chóng qua các giọt từ đường hô hấp, các triệu chứng nhiễm virus gây nguy cơ đáng kể cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người già và những người có bệnh nền. Việc hiểu rõ về nguồn gốc và cơ chế lây lan của virus cúm A/H1N1 là rất quan trọng, giúp chúng ta nâng cao nhận thức phòng ngừa và chuẩn bị tốt hơn trước những biến thể cúm mới có thể xuất hiện trong tương lai.

Virus cúm A/H1N1 là gì? Nguồn gốc từ đâu?

Virus cúm A/H1N1 là một chủng của virus cúm thuộc họ Orthomyxoviridae, gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính. Do có nguồn gốc từ loài lợn và khả năng lây nhiễm sang người, virus này còn được gọi là virus cúm lợn. Đại dịch cúm A/H1N1 năm 2009 đã để lại nỗi ám ảnh sâu sắc khi cướp đi sinh mạng của khoảng 284.400 người trên toàn thế giới. Đến tháng 8 năm 2010, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố đại dịch đã kết thúc, tuy nhiên virus cúm A/H1N1 vẫn tồn tại và tiếp tục gây ra các ca bệnh cúm hàng năm.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), virus cúm A/H1N1 được phát hiện lần đầu tiên tại Hoa Kỳ vào tháng 4 năm 2009. Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm cho thấy các đoạn gen của virus này có sự tương đồng với các virus cúm lây truyền ở lợn đã được phát hiện trước đó. Đây là kết quả của quá trình tái tổ hợp, tức là khi hai hoặc nhiều chủng virus cúm xâm nhập vào cùng một vật chủ - có thể là người hoặc động vật - và trao đổi thông tin di truyền. Quá trình này tạo ra một loại virus “mới”, mang đặc điểm gen từ các chủng virus cúm bố mẹ.

Sự tái tổ hợp thường xảy ra giữa các virus cúm từ đàn lợn Bắc Mỹ và đàn lợn ở châu Á và châu Âu. Điều này dẫn đến những thay đổi đột ngột ở cấu trúc kháng nguyên của virus, được gọi là “sự thay đổi kháng nguyên”. Khi sự thay đổi kháng nguyên diễn ra, hệ miễn dịch của con người hầu như không có khả năng nhận diện và chống lại chủng virus mới. Đây chính là lý do vì sao virus cúm A/H1N1 bùng phát thành đại dịch năm 2009.

Đặc điểm của virus cúm A H1N1

Virus cúm A/H1N1 là một loại virus có đặc tính lây lan nhanh chóng và tiềm ẩn nguy cơ bùng phát thành đại dịch nếu không có các biện pháp kiểm soát kịp thời.

Những người nhiễm virus cúm A/H1N1 có thể gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm như bội nhiễm, suy hô hấp, tổn thương não, viêm cơ tim, viêm phổi nặng và thậm chí suy đa tạng dẫn đến tử vong, đặc biệt là ở các nhóm nguy cơ cao gồm trẻ em, người cao tuổi và những người có bệnh lý mạn tính.

Một trong những đặc điểm đáng lo ngại của virus cúm A/H1N1 là khả năng lây lan mạnh. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), hệ số lây nhiễm cơ bản (R0) của virus H1N1 năm 2009 được ước tính là 1.75, có nghĩa là một người nhiễm bệnh có thể lây cho trung bình 1.75 người khác trong cộng đồng không có miễn dịch. Điều này lý giải vì sao virus có thể nhanh chóng gây ra các đợt bùng phát nghiêm trọng.

Thời gian ủ bệnh của virus cúm A/H1N1 thường kéo dài từ 1 - 4 ngày, phổ biến nhất là khoảng 2 ngày, tuy nhiên ở một số trường hợp, thời gian này có thể kéo dài đến 7 ngày. Đáng chú ý, người nhiễm bệnh vẫn có thể lây truyền virus cho người khác ngay cả khi chưa xuất hiện các triệu chứng rõ rệt.

Virus cúm A/H1N1 chủ yếu tấn công đường hô hấp trên nhưng cũng có thể gây viêm khí quản và đường hô hấp dưới, làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Việc hiểu rõ các đặc điểm của virus cúm A/H1N1 là bước đầu quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh một cách hiệu quả.

Virus cúm A/H1N1 có thể tồn tại bao lâu trong môi trường và lây lan như thế nào?

Virus cúm A/H1N1 có khả năng tồn tại trên các bề mặt khác nhau trong khoảng thời gian nhất định, làm tăng nguy cơ lây nhiễm nếu không có biện pháp phòng ngừa đúng cách.

Theo nghiên cứu, virus này có thể sống từ 24 - 48 giờ trên các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như bàn, ghế, tủ và tay nắm cửa. Trên bề mặt thép không gỉ và nhựa, virus có thể tồn tại đến 24 giờ. Đối với bề mặt vải, thời gian tồn tại khoảng 8 giờ, trong khi trên quần áo là từ 8 - 12 giờ. Đặc biệt, virus cúm A/H1N1 có thể bám trên da tay trong khoảng 5 phút nếu không rửa tay sạch sẽ.

Con đường lây lan chính của virus cúm A/H1N1 là qua không khí, khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi, thở hoặc nói chuyện, các giọt bắn chứa virus sẽ phát tán và người khỏe mạnh có thể hít phải. Ngoài ra, virus còn xâm nhập vào cơ thể qua việc chạm tay vào bề mặt bị nhiễm virus rồi đưa lên mắt, mũi hoặc miệng. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và tránh chạm tay lên mặt để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Triệu chứng nhiễm virus cúm A/H1N1

Virus cúm A/H1N1 gây ra các triệu chứng tương tự như bệnh cúm mùa thông thường nhưng có thể diễn biến nhanh và nghiêm trọng hơn. Người nhiễm cúm A/H1N1 thường có biểu hiện sốt từ vừa đến cao kèm theo cảm giác ớn lạnh, đau đầu, chóng mặt, đau nhức cơ bắp, mệt mỏi và suy nhược toàn thân. Ho nặng và kéo dài là triệu chứng phổ biến, đôi khi kèm theo đau họng hoặc tức ngực.

Đặc biệt, cúm A/H1N1 còn có thể gây ra các triệu chứng đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn và tiêu chảy, thường gặp ở trẻ em. Nhóm nguy cơ cao bao gồm trẻ nhỏ, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh mạn tính về tim, phổi, thận, bệnh chuyển hóa, thiếu máu hoặc suy giảm miễn dịch. Ở các đối tượng này, bệnh có thể tiến triển nặng dẫn đến viêm phổi, suy hô hấp hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác.

Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ xuất hiện các dấu hiệu bất thường như khó thở, ngủ li bì không thức giấc, mất nước, sốt kèm phát ban hoặc biểu hiện lú lẫn. Khi có những triệu chứng này, cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Virus cúm A H1N1 có nguy hiểm không?

Virus cúm A/H1N1 được đánh giá là cực kỳ nguy hiểm do khả năng lây lan nhanh từ người sang người, đặc biệt trong môi trường đông người hoặc nơi có tiếp xúc gần. Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm phế quản, suy hô hấp và thậm chí tử vong ở các nhóm nguy cơ cao bao gồm trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người cao tuổi, người bị suy giảm miễn dịch, phụ nữ mang thai và những người có bệnh nền.

Không chỉ vậy, virus cúm A/H1N1 còn làm trầm trọng hơn các triệu chứng của những người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, hen suyễn và bệnh tim. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn làm gia tăng gánh nặng chăm sóc y tế đối với những người vốn đã có sức khỏe yếu.

Đặc biệt, phụ nữ mang thai khi nhiễm virus cúm A/H1N1 đối mặt với nguy cơ biến chứng cao hơn do sự thay đổi nội tiết tố, thể chất và hệ miễn dịch nhằm thích nghi với thai nhi. Để giảm thiểu rủi ro này, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo tất cả phụ nữ mang thai nên tiêm vắc xin phòng ngừa cúm từ tam cá nguyệt thứ hai trở đi. Việc tiêm phòng không chỉ bảo vệ sức khỏe của mẹ mà còn giúp tăng cường miễn dịch cho thai nhi.

Phòng ngừa cúm A/H1N1

Để phòng ngừa cúm A/H1N1 hiệu quả, tiêm vắc xin cúm là biện pháp tối ưu được các chuyên gia y tế khuyến cáo. Hiện nay, tại Việt Nam có hai loại vắc xin cúm tứ giá được sử dụng rộng rãi với hiệu quả phòng bệnh lên đến 95%. Đó là vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) do tập đoàn Sanofi Pasteur sản xuất và vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan) của tập đoàn Abbott. Hai loại vắc xin này giúp phòng ngừa 4 chủng virus cúm phổ biến gồm 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria).

Vắc xin cúm tứ giá phù hợp cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn. Để duy trì khả năng miễn dịch, mọi người cần tiêm nhắc lại mỗi năm một lần.

Việc tiêm vắc xin định kỳ không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn hạn chế các biến chứng nặng do cúm A/H1N1 gây ra, đặc biệt ở những đối tượng có hệ miễn dịch yếu như trẻ nhỏ, người già và phụ nữ mang thai. Bạn có thể liên hệ các Trung tâm Tiêm chủng Long Châu trên toàn quốc để được tư vấn và tiêm phòng vắc xin cúm an toàn, hiệu quả. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp đầy đủ các loại vắc xin cúm như Influvac Tetra và Vaxigrip Tetra cho mọi đối tượng, giúp bảo vệ toàn diện trước cúm A/H1N1. Hãy đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và tiêm chủng an toàn nhé.