Tiểu đường tuýp 1: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và phương pháp điều trị

Tiểu đường tuýp 1 là gì?

Tiểu đường tuýp 1 là bệnh lý mà tế bào beta của tuyến tụy bị phá hủy gây thiếu một phần hoặc hoàn toàn hormone insulin, do đó dẫn đến hiện tượng tăng đường huyết.

Tuyến tụy là một tuyến nội tiết giúp điều hòa nồng độ đường trong máu, khi đó đường huyết luôn được giữ trong khoảng ổn định dù cơ thể đang ở trạng thái đói hay no. Insulin là hormone được tiết ra từ tế bào beta tuyến tụy, giữ vai trò chuyển đường trong máu vào tế bào, qua đó gián tiếp điều chỉnh nồng độ đường huyết.

Xem thêm: Phân biệt tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2

Những dấu hiệu và triệu chứng của tiểu đường tuýp 1

Đa phần các bệnh nhân mắc tiểu đường tuýp 1 đều biểu hiện triệu chứng rất rầm rộ và điển hình:

• Khát nước, uống nước nhiều, tiểu nhiều: Ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1, nồng độ đường trong máu cao dẫn đến sự xuất hiện của đường trong nước tiểu, vì đường là chất có tính thẩm thấu tích cực nên một lượng nước đáng kể cũng di chuyển theo đường làm tăng thể tích nước tiểu. Việc tiểu nhiều khiến người bệnh mất nước, do đó họ luôn cảm thấy khát và phải uống nước nhiều.
• Ăn nhiều và sụt cân: Mặc dù bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 có đủ lượng đường trong máu, nhưng sự thiếu hụt insulin làm cho đường không thể vào tế bào, tế bào luôn phải ở trong trạng thái thiếu năng lượng. Đáp ứng với sự thiếu hụt đó, cơ thể tiến hành phân giải mô mỡ và mô cơ để tạo năng lượng cho tế bào hoạt động. Điều này dẫn đến hiện tượng sụt cân nhanh chóng ở bệnh nhân. Bên cạnh đó, trạng thái cần năng lượng còn khiến người bệnh luôn cảm thấy đói và phải ăn nhiều.
• Mệt mỏi và yếu sức: Đường không được chuyển vào tế bào đồng nghĩa với việc tế bào không thể hoạt động do thiếu năng lượng, từ đó khiến người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, không có sức.
• Trẻ em mắc tiểu đường tuýp 1 thường xuất hiện triệu chứng tiểu dầm trong khi trước đó có thể chưa từng ghi nhận tình trạng này ở trẻ.

Biến chứng có thể gặp của tiểu đường tuýp 1

Bệnh nhân tiểu đường phải đối mặt với rất nhiều biến chứng nguy hiểm, ngay tại thời điểm mới mắc và cả thời gian sau đó.

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường

Nhiễm toan ceton là biến chứng cấp tính rất thường gặp của bệnh tiểu đường tuýp 1. Khoảng ⅓ bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 nhập viện lần đầu trong tình trạng nhiễm ceton. Nó biểu hiện bởi tình trạng nôn, buồn nôn, đau bụng, hơi thở có mùi trái cây, nếu nặng hơn bệnh nhân có thể lơ mơ, hôn mê và đe dọa tính mạng

Biến chứng muộn của bệnh tiểu đường

Bệnh võng mạc do tiểu đường

Khoảng 90% bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 có bệnh võng mạc sau 15 năm mắc bệnh với các biểu hiện như giảm hoặc mất hoàn toàn thị lực, xuất hiện điểm đen, đám mờ trước mắt, đau nhức mắt. Để dự phòng, cần kiểm soát tốt đường huyết, khám mắt ngay tại thời điểm chẩn đoán và sau đó ít nhất 1 lần/năm.

Bệnh thận do đái tháo đường

Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy thận mạn ở cả Việt Nam và thế giới. Bệnh thường diễn tiến âm thầm với biểu hiện sớm là tiểu đạm vi thể tiến triển từ từ đến tiểu đạm đại thể và chức năng thận sụt giảm dần. Để dự phòng, phải kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp và lipid máu.

Biến chứng thần kinh

Thường gồm 3 nhóm triệu chứng chính là rối loạn cảm giác, rối loạn vận động, rối loạn thần kinh tự chủ.

Với rối loạn cảm giác, bệnh nhân thường cảm thấy châm chích, rát bỏng ở hai bàn chân hoặc đau nhức như bị bóp chặt hay bị dao đâm ở cẳng chân.

Với rối loạn vận động, triệu chứng thường gặp là yếu cơ có tính đối xứng, một số trường hợp bệnh nhân liệt đột ngột thần kinh sọ não hoặc một dây thần kinh chi phối một vùng cơ thể, tuy nhiên tiên lượng thường tốt và tự phục hồi sau 3 - 6 tháng.

Với rối loạn thần kinh tự chủ, nhiều chức năng về tiêu hóa, tim mạch, tiết niệu - sinh dục, tiết mồ hôi bị rối loạn. Các biểu hiện thường gặp như tim nhanh lúc nghỉ, mất dần sự toát mồ hôi, nôn, buồn nôn sau ăn do mất trương lực dạ dày, tiêu tiểu không tự chủ…

Bệnh lý tim mạch

Tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành, nhất là bệnh lý nhồi máu cơ tim. Khoảng 55% bệnh nhân tiểu đường tử vong do nhồi máu cơ tim. Cần kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp, lipid máu để dự phòng bệnh mạch vành.

Bệnh mạch máu ngoại biên

Bệnh thường biểu hiện ở động mạch chi dưới gây ra teo cơ, lạnh chân, loét chân hoặc hoại thư ngón chân.

Bàn chân tiểu đường

Là tình trạng nhiễm trùng, loét và phá hủy các mô sâu có kết hợp với bất thường về thần kinh và bệnh mạch máu ngoại biên ở chi dưới. Biến chứng này có thể đưa đến việc cắt cụt chi bệnh nhân. Yếu tố nguy cơ bao gồm tiểu đường trên 10 năm, giới tính nam, có biến chứng tim mạch, biến chứng võng mạc, biến chứng thận.

Nhiễm trùng

Ngoài việc nồng độ đường trong máu cao là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn thì bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng còn do suy giảm miễn dịch. Các nhiễm trùng thường gặp như nhiễm trùng da, mô mềm, nhiễm trùng phế quản, nhiễm nấm candida âm đạo…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi nghi ngờ bản thân có triệu chứng của tiểu đường, bạn cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị sớm nhất. Kiểm soát đường huyết tốt và kịp thời là điều kiện tiên quyết để hạn chế các biến chứng nguy hiểm của tiểu đường.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh lý tiểu đường tuýp 1

Nguyên nhân của sự phá hủy tế bào beta (Beta cells) đảo tụy trong cơ chế bệnh sinh của tiểu đường tuýp 1 đến nay vẫn chưa rõ. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy đa phần bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 đều có các kháng thể tấn công tế bào beta tuyến tụy (Pancreas), trong khi ở người bình thường các kháng thể này chỉ đóng vai trò bảo vệ cơ thể nhờ vào khả năng tiêu diệt các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng…

Điều này có nghĩa là tồn tại một bất thường miễn dịch bên trong cơ thể bệnh nhân tiểu đường tuýp 1, sinh ra các tự kháng thể gây rối loạn khả năng kiểm soát đường huyết.