Biểu hiện lâm sàng của tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới. Việc nhận biết sớm các biểu hiện lâm sàng của tai biến mạch máu não có vai trò quan trọng trong việc cấp cứu và điều trị kịp thời, giảm thiểu nguy cơ tử vong và các biến chứng nghiêm trọng. 

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não được xem là yếu tố nguy cơ gây tử vong cao hàng thứ hai tại Việt Nam và nằm trong top 10 thế giới, theo thống kê hàng năm của WHO. Đây là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe và tính mạng con người.

Tai biến mạch máu não xảy ra khi mạch máu trong não (bao gồm động mạch, mao mạch hoặc tĩnh mạch) bị tắc nghẽn hoặc vỡ đột ngột mà không do chấn thương sọ não. Khi mao mạch bị vỡ hoặc tắc nghẽn, các tế bào não sẽ thiếu oxy và dưỡng chất, dẫn đến hiện tượng chết dần. Thời gian càng kéo dài, số lượng tế bào não chết càng tăng, gây tổn thương nghiêm trọng và thậm chí dẫn đến tử vong. Ngay cả khi được cứu sống, bệnh nhân cũng có nguy cơ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng như tê liệt tay chân, liệt nửa người và mất khả năng giao tiếp.

Có nhiều cách để phân loại tai biến mạch máu não, trong đó phổ biến nhất là chia thành 2 nhóm: Tai biến mạch máu não do thiếu máu lên não và xuất huyết não.

Thiếu máu não

Hơn 80% người mắc tai biến mạch máu não là do thiếu máu cục bộ lên não. Điều này làm giảm hoặc tắc lưu lượng máu lên não, khiến các tế bào não không nhận đủ máu và bị hoại tử. Nếu không được cấp cứu kịp thời trong vòng 4 giờ kể từ khi có các triệu chứng đầu tiên, tình trạng này có thể dẫn đến tử vong.

Xuất huyết não

Dạng tai biến mạch máu não thứ hai là xuất huyết não, chiếm khoảng 20% các trường hợp. Xuất huyết não xảy ra khi máu tràn vào mô não, gây phù não và tăng áp lực lên các mô xung quanh. Kết quả là các tế bào não dần chết đi và mạch máu trong não bị vỡ. Bệnh nhân bị xuất huyết não có thể tử vong chỉ trong vài phút, do đó cần được cấp cứu nhanh chóng và kịp thời. Tỷ lệ tử vong do xuất huyết não thường cao hơn nhiều so với các dạng tai biến khác.

Biểu hiện lâm sàng tai biến mạch máu não

Mặt biến dạng

Một trong những biểu hiện lâm sàng của tai biến mạch máu não có thể xuất hiện trên khuôn mặt của bệnh nhân. Khi lượng oxy cung cấp cho não giảm dần, tổn thương thần kinh có thể làm ảnh hưởng đến cơ mặt, khiến khuôn mặt trở nên buồn rầu hoặc một phần của khuôn mặt bị tê liệt, không cử động được. Nếu nghi ngờ bệnh nhân có nguy cơ tai biến, hãy yêu cầu họ cười; nếu nụ cười bị lệch hoặc một bên mặt xệ xuống, đó có thể là dấu hiệu của tai biến.

Cánh tay khó cử động

Khi lượng máu cung cấp cho não không đủ, khả năng vận động, đặc biệt là của cánh tay, có thể bị suy giảm. Bệnh nhân có thể cảm thấy cánh tay bị tê dại, khó cử động và cuối cùng có thể không còn khả năng cử động được. Một dấu hiệu dễ nhận thấy là khi yêu cầu bệnh nhân giơ cả hai tay lên, một bên tay có thể không nâng lên được hoặc rủ xuống.

Thị lực suy giảm dần

Thị lực suy giảm là một dấu hiệu tai biến khó nhận biết từ bên ngoài. Vì vậy, bệnh nhân cần chú ý và thông báo ngay cho người nhà nếu có sự thay đổi bất thường trong tầm nhìn. Nguyên nhân là do phần thùy não chịu trách nhiệm về thị giác không nhận đủ oxy, khiến chức năng của nó giảm dần. Người bệnh sẽ thấy mọi thứ trở nên mờ và nhòe đi.

Nói lắp bắp

Trước khi xảy ra tai biến, cục máu đông làm ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu ở não bộ, ảnh hưởng đến khả năng phát âm. Điều này khiến bệnh nhân xuất hiện triệu chứng nói lắp, không thể nói được câu dài, nói không rõ ràng và khó hiểu.

Một phần cơ thể yếu đi, không cử động được

Sau khi bị tê liệt ở một cánh tay, bệnh nhân có thể bị tê liệt thêm một phần cơ thể hoặc thậm chí cả nửa người. Một số bộ phận sẽ gặp khó khăn khi cử động hoặc không thể cử động dù đã cố gắng. Đây là dấu hiệu cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến liệt vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời hoặc đưa đến bệnh viện ngay.

Hoa mắt, chóng mặt

Hoa mắt, chóng mặt và cảm giác đầu óc quay cuồng là biểu hiện của thiếu máu não. Đây là dấu hiệu rất phổ biến của tai biến, xuất hiện ở hầu hết các trường hợp.

Dáng đi bất thường

Một dấu hiệu khác của tai biến là khó khăn trong việc đi lại hoặc không thể đi lại. Nếu bệnh nhân trước đó đi lại bình thường nhưng đột nhiên gặp khó khăn, đó có thể là dấu hiệu của lượng máu lên não đang giảm nhanh chóng. Nếu bệnh nhân đã gặp khó khăn trong việc di chuyển từ trước, cần theo dõi kỹ để xác định liệu tình trạng này có đang xấu đi hay không.

Đau đầu

Thiếu oxy lên não có thể gây ra những cơn đau đầu dữ dội, với cảm giác như đầu sắp nổ tung. Mức độ đau tăng dần theo thời gian. Nếu gặp phải dấu hiệu này, cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức, nếu không có thể dẫn đến biến chứng chết não.

Nấc cục

Nấc cục là một trong những dấu hiệu cảnh báo trước của tai biến mà nhiều người bỏ qua. Thường thì mọi người nghĩ rằng đó chỉ là nấc cục thông thường và không đáng lo ngại. Hiện tượng này thường gặp ở phụ nữ.

Khó thở

Bệnh nhân có thể cảm thấy khó thở, thở hổn hển và tim đập nhanh. Mỗi người có thể có một hoặc vài dấu hiệu tai biến khác nhau, tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng do thiếu oxy. Những dấu hiệu này diễn ra rất nhanh và có thể biến mất sau đó, khiến người bệnh không để ý hoặc nghĩ rằng cơ thể đã ổn. Tuy nhiên, đây có thể là tình trạng "tai biến mạch máu não thoáng qua", báo hiệu cho một cơn tai biến nghiêm trọng sắp xảy ra.

Biện pháp phòng ngừa tai biến mạch máu não

Tỷ lệ tái phát tai biến mạch máu não trong 5 năm đầu tiên là 25%, nghĩa là cứ 4 bệnh nhân sống sót sau tai biến mạch máu não thì sẽ có 1 người bị tái phát. Vì vậy, cần chú ý điều trị tích cực để phòng ngừa.

Có nhiều phương pháp để phòng tránh biểu hiện lâm sàng của tai biến mạch máu não. Dưới đây là một số biện pháp như:

• Không lạm dụng bia rượu.
• Không hút thuốc lá hoặc sử dụng các chất kích thích.
• Tập thể dục hàng ngày để tránh tình trạng béo phì.
• Tránh căng thẳng thần kinh quá mức và kéo dài.
• Chế độ ăn uống nên bao gồm nhiều rau và hoa quả.
• Hạn chế ăn mặn và tiêu thụ nhiều mỡ động vật.
• Kiểm soát và điều trị tốt các bệnh lý: Đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và bệnh lý tim mạch.

Nhận biết sớm các biểu hiện lâm sàng tai biến mạch máu não có thể cứu sống bạn hoặc người thân khỏi những biến chứng nghiêm trọng. Hãy chủ động tìm hiểu và chia sẻ kiến thức này để mọi người xung quanh đều được bảo vệ tốt hơn trước nguy cơ của căn bệnh nguy hiểm này. 

Xem thêm: Hẹp mạch máu não là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả