Đậu mùa: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Đậu mùa là một căn bệnh nghiêm trọng đã giết chết hàng trăm triệu người. Bệnh khởi phát với triệu chứng sốt cao, đau đầu, mệt mỏi sau đó xuất hiện các ban ở da sần cứng, phồng rộp và thường dẫn đến những vết sẹo biến dạng. Cứ mỗi 3 bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa thì có 1 người chết.

Bắt đầu từ những năm 1960, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của bệnh đậu mùa trên toàn thế giới. Bằng cách tiêm chủng và kiểm soát dịch bệnh, họ đã tuyên bố loại bỏ bệnh đậu mùa vào năm 1980. Trường hợp đậu mùa được ghi nhận cuối cùng là vào năm 1977. Bệnh đậu mùa là căn bệnh đầu tiên có vắc xin.

Các mẫu virus đậu mùa đã được lưu giữ cho mục đích nghiên cứu. Và những tiến bộ khoa học đã giúp tạo ra bệnh đậu mùa trong phòng thí nghiệm. Điều này dẫn đến lo ngại rằng một ngày nào đó bệnh đậu mùa có thể được sử dụng làm vũ khí sinh học.

Những dấu hiệu và triệu chứng của đậu mùa

Các triệu chứng của bệnh đậu mùa có nhiều giai đoạn và bao gồm:

• Sốt cao 40 độ C;
• Đau đầu dữ dội;
• Đau lưng;
• Đau bụng;
• Mệt mỏi và suy nhược cơ thể;
• Nôn mửa;
• Phát ban;
• Mụn mủ cứng hình thành từ ban, sau đó đóng vảy và hình thành sẹo lõm.

Các triệu chứng như sốt, nhức đầu và mệt mỏi xuất hiện đầu tiên. Chúng kéo dài từ 2 - 4 ngày, mặc dù cơn sốt có thể liên tục hoặc tái lại sau khi phát ban.

Phát ban đặc trưng của đậu mùa bắt đầu ở miệng rồi lan hết mặt và nhanh chóng bao phủ hầu hết cơ thể. Trong loại bệnh đậu mùa phổ biến nhất (bệnh đậu mùa thông thường), phát ban trải qua nhiều giai đoạn:

• Phát ban sớm: Sau các triệu chứng ban đầu, phát ban sẽ phát triển trên lưỡi, bên trong miệng và cổ họng. Những đốm ban đỏ trong miệng của bạn trở thành vết loét và vỡ ra.
• Phát ban lan rộng: Phát ban lan đến mặt và sau đó là tay, chân và thân mình. Trong khoảng một ngày, nó lây lan khắp cơ thể, bao gồm cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.
• Phát ban mủ và vảy: Các vết sưng tấy biến thành mụn mủ cứng, tròn. Trong 10 ngày tiếp theo, các mụn mủ này sẽ đóng vảy.
• Khoảng một tuần sau, vảy sẽ bong ra, để lại sẹo lõm.

Các biến thể của bệnh đậu mùa gây ra các triệu chứng hơi khác nhau:

• Bệnh đậu mùa thông thường: Bệnh đậu mùa thông thường là loại bệnh đậu mùa phổ biến nhất và gây ra các triệu chứng được mô tả ở trên. Nó gây ra khoảng 85% trường hợp. Khoảng 1 trong 3 người mắc bệnh đậu mùa thông thường đã chết.
• Bệnh đậu mùa có biến đổi dạng: Những người đã được chủng ngừa đôi khi mắc dạng đậu mùa có biến đổi loại. Các triệu chứng tương tự bệnh đậu mùa thông thường nhưng phát ban ít nghiêm trọng hơn và không kéo dài. Hầu hết người bệnh đều sống sót sau mắc dạng này.
• Bệnh đậu mùa dạng phẳng (ác tính): Bệnh đậu mùa dạng phẳng gây ra các triệu chứng ban đầu nghiêm trọng hơn bệnh đậu mùa thông thường. Các vết sưng do phát ban hợp nhất với nhau, chúng không cứng lại hoặc chuyển sang dạng mủ. Điều này tạo ra vết phát ban dạng phẳng, mềm và không tạo thành vảy. Bệnh đậu mùa dạng phẳng xảy ra thường xuyên hơn ở trẻ em. Nó gần như luôn luôn gây tử vong.
• Bệnh đậu mùa xuất huyết: Bệnh đậu mùa xuất huyết phổ biến hơn ở phụ nữ mang thai. Nó gây ra các triệu chứng ban đầu nghiêm trọng. Phát ban thường không cứng và chứa dịch mủ mà bị xuất huyết dưới da, khiến da trông bầm tím và sậm màu. Nó cũng gây xuất huyết nội và suy đa cơ quan. Bệnh đậu mùa xuất huyết hầu như luôn gây tử vong.

Biến chứng có thể gặp phải khi mắc đậu mùa

Sẹo lõm nặng là biến chứng phổ biến nhất của bệnh đậu mùa. Các biến chứng khác bao gồm:

• Giảm thị lực thậm chí mù;
• Viêm não;
• Viêm phế quản phổi;
• Bội nhiễm các vết thương (nhiễm vi khuẩn);
• Viêm khớp.

Các chuyên gia không chắc chắn rằng bệnh đậu mùa gây tử vong theo cơ chế cụ thể nào nhưng có thể đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tải lượng lớn virus gây tổn hại và tiêu diệt tế bào (gây độc tế bào);
• Suy thận cấp;
• Tổn thương phổi do viêm phổi, có thể dẫn đến khó thở và suy hô hấp;
• Sốc giảm thể tích;
• Mất máu và suy nội tạng do bệnh đậu mùa xuất huyết.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có các triệu chứng kể trên, đã từng tiếp xúc với người bệnh đậu mùa hoặc từ vùng dịch tễ đậu mùa trở về, bạn cần lập tức được cách ly và đưa đến cơ sở y tế uy tín có điều trị các bệnh truyền nhiễm để được khám, điều trị và theo dõi kịp thời tránh các biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra.

Virus variola gây bệnh đậu mùa. Có hai biến thể của variola: Variola major và Variola minor (hoặc variola alastrim). Variola major gây ra hầu hết các trường hợp mắc bệnh đậu mùa và gây tử vong nhiều nhất. Variola minor gây ra các triệu chứng tương tự nhưng ít nghiêm trọng hơn, chỉ gây tử vong ở 1% trường hợp, so với hơn 30% trường hợp mắc Variola major.