Nguyên nhân đột quỵ là gì? Đối tượng dễ bị đột quỵ và phương pháp phòng ngừa

Đột quỵ xảy ra khi dòng máu cung cấp cho não bị gián đoạn, dẫn đến tổn thương các tế bào thần kinh. Tình trạng này có thể xảy ra bất ngờ, nhưng thực tế lại bắt nguồn từ nhiều yếu tố tiềm ẩn trong lối sống, chế độ ăn uống và tình trạng sức khỏe. Vậy nguyên nhân đột quỵ là gì, cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

10 nguyên nhân đột quỵ

Các yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa và cục máu đông chính là những nguyên nhân đột quỵ, bao gồm:

Tăng huyết áp

Tăng huyết áp khiến áp lực máu dồn lên thành động mạch tăng cao, từ đó làm tăng nguy cơ vỡ mạch và tổn thương mạch máu não. Tình trạng này không chỉ thúc đẩy quá trình xơ vữa mà còn tạo điều kiện cho cục máu đông hình thành, gây tắc nghẽn mạch máu não - một trong những cơ chế chính dẫn đến đột quỵ. Do đó, tăng huyết áp được xem là nguyên nhân đột quỵ hàng đầu.

Theo thống kê, người bị tăng huyết áp có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2 - 4 lần so với người bình thường. Đặc biệt, những người có huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên cần được theo dõi và điều trị kịp thời, nhằm kiểm soát huyết áp hiệu quả và giảm thiểu rủi ro đột quỵ trong tương lai.

Hút thuốc lá

Cả hút thuốc chủ động lẫn thụ động đều làm gia tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ. Nguyên nhân chủ yếu là do nicotine trong khói thuốc gây tăng huyết áp - yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến đột quỵ. Đồng thời, hút thuốc còn thúc đẩy quá trình tích tụ cholesterol trong máu, gây xơ vữa động mạch và làm thành mạch dày lên, mất độ đàn hồi. Tình trạng này dẫn đến hẹp hoặc tắc các mạch máu não, gây thiếu máu não cục bộ và làm tăng khả năng xảy ra đột quỵ.

Bệnh tim mạch

Các bệnh lý tim mạch như rối loạn nhịp tim, bệnh van tim hoặc suy tim có thể làm cản trở dòng máu lưu thông bình thường lên não, đồng thời tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Khi cục máu đông di chuyển và gây tắc nghẽn động mạch não, nguy cơ đột quỵ sẽ tăng lên đáng kể. Thống kê cho thấy, khoảng 25% các ca đột quỵ ở người lớn tuổi có liên quan đến các vấn đề tim mạch, đặc biệt là rung nhĩ và bệnh lý van tim.

Đái tháo đường

Bệnh đái tháo đường thường đi kèm với các yếu tố nguy cơ khác như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và béo phì - tất cả đều góp phần làm tăng nguy cơ đột quỵ. Tình trạng đường huyết cao kéo dài gây tổn thương thành mạch, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch và làm giảm lưu lượng máu đến não. Đặc biệt, các nghiên cứu cho thấy khi người bệnh đái tháo đường bị tai biến, tổn thương não thường nặng hơn và khả năng phục hồi thấp hơn so với người không mắc bệnh.

Thuốc

Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc chống đông máu được sử dụng để ngăn ngừa đột quỵ do thiếu máu não, nếu không được kiểm soát đúng cách có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết não - một dạng đột quỵ nguy hiểm. Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc tránh thai nội tiết kéo dài, nhất là ở phụ nữ có các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, cao huyết áp hoặc trên 35 tuổi, cũng làm gia tăng nguy cơ đột quỵ do tác động đến quá trình đông máu và huyết áp.

Mỡ máu cao

Mỡ máu cao là một trong những nguyên nhân quan trọng góp phần làm tăng nguy cơ đột quỵ. Khi nồng độ triglyceride và cholesterol trong máu tăng cao, dòng máu lưu thông trong lòng mạch phải đối mặt với áp lực lớn hơn, từ đó dẫn đến tình trạng tăng huyết áp. Huyết áp cao kéo dài gây tổn thương thành mạch máu và thúc đẩy quá trình hình thành mảng xơ vữa, những mảng bám làm hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch não. Ngoài ra, huyết áp tăng kéo dài còn làm mỏng và suy yếu thành mạch, dễ dẫn đến vỡ mạch máu, gây ra đột quỵ xuất huyết, một thể đột quỵ nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.

Nguyên nhân gây đột quỵ do tuổi tác

Tuổi tác là một trong những yếu tố nguy cơ không thể thay đổi trong bệnh đột quỵ. Nhiều nghiên cứu cho thấy, nguy cơ mắc đột quỵ tăng đáng kể ở những người từ 55 tuổi trở lên. Khi tuổi càng cao, mạch máu và hệ thần kinh trung ương có xu hướng lão hóa, làm tăng khả năng xuất hiện các bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tất cả đều là yếu tố dẫn đến đột quỵ.

Giới tính và nguy cơ đột quỵ

Nam giới có tỷ lệ mắc đột quỵ cao hơn so với nữ giới. Tuy nhiên, nữ giới lại có nguy cơ tử vong cao hơn nếu bị đột quỵ. Nguyên nhân là do phần lớn nữ giới thường mắc bệnh khi đã cao tuổi, đi kèm với nhiều bệnh nền, khiến khả năng hồi phục sau tai biến bị hạn chế hơn nam giới.

Yếu tố gia đình và di truyền

Tiền sử gia đình có người từng bị đột quỵ cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Lối sống và thói quen sinh hoạt chung giữa các thành viên, như chế độ ăn uống thiếu lành mạnh hoặc ít vận động, dễ dẫn đến các bệnh lý như tiểu đường, tăng huyết áp - những yếu tố nguy cơ gây đột quỵ. Ngoài ra, một số bệnh lý di truyền về máu như hồng cầu hình liềm có thể làm hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch, cản trở quá trình cung cấp máu lên não và gây đột quỵ.

Thừa cân, lười vận động

Tình trạng thừa cân, béo phì là một trong những yếu tố làm gia tăng nguy cơ đột quỵ. Việc tích tụ mỡ thừa trong cơ thể, đặc biệt là mỡ nội tạng, dễ dẫn đến rối loạn chuyển hóa, tăng cholesterol và triglyceride trong máu. Hậu quả là hình thành các mảng bám trên thành mạch, gây xơ vữa động mạch và cản trở lưu thông máu lên não. Bên cạnh đó, thói quen ít vận động cũng làm giảm hiệu quả tuần hoàn máu, thúc đẩy các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, tiểu đường và tim mạch - những nguyên nhân trực tiếp gây ra đột quỵ.

Đối tượng có nguy cơ dễ bị đột quỵ

Những người thuộc các nhóm đối tượng sau đây sẽ có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn so với người bình thường:

Người cao tuổi

Tuổi tác là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất gây đột quỵ. Người từ 55 tuổi trở lên có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn do sự lão hóa của hệ tim mạch và mạch máu não.

Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh đột quỵ

Yếu tố di truyền từ gia đình cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến đột quỵ. Nếu trong gia đình có người thân từng mắc đột quỵ, bạn sẽ có nguy cơ cao hơn so với người bình thường, do ảnh hưởng từ gen di truyền cũng như lối sống và thói quen sinh hoạt tương đồng trong cùng một môi trường sống.

Người mắc các bệnh lý mãn tính

Các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch,... đều là yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng hình thành cục máu đông hoặc vỡ mạch máu, dẫn đến đột quỵ.

Phụ nữ 

Dù tỷ lệ mắc đột quỵ ở nữ giới thấp hơn nam giới, nhưng phụ nữ thường mắc đột quỵ ở độ tuổi cao hơn, và có tỷ lệ tử vong cao hơn do khả năng hồi phục kém. Ngoài ra, phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai lâu dài hoặc có thai kỳ nguy cơ cũng cần đặc biệt lưu ý.

Những người duy trì lối sống không lành mạnh

Thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên, ăn uống thiếu khoa học, lười vận động hay bị béo phì đều là những yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Người trẻ tuổi 

Hiện nay, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ có xu hướng gia tăng do áp lực công việc, căng thẳng kéo dài, thức khuya thường xuyên, sử dụng chất kích thích hoặc các bệnh lý nền chưa được kiểm soát tốt.

Nhận diện sớm những nhóm có nguy cơ cao sẽ giúp người bệnh và người thân chủ động hơn trong việc thăm khám, theo dõi sức khỏe định kỳ cũng như điều chỉnh lối sống để phòng ngừa đột quỵ hiệu quả.

Biện pháp phòng ngừa đột quỵ

Phòng ngừa đột quỵ là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kết hợp giữa thói quen sinh hoạt lành mạnh và kiểm soát các yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được. Dưới đây là những biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ đột quỵ:

Kiểm soát huyết áp

Tăng huyết áp được xem là yếu tố nguy cơ hàng đầu của bệnh đột quỵ. Vì vậy, việc duy trì huyết áp ở mức ổn định cần được ưu tiên hàng đầu thông qua các biện pháp sau:

• Ưu tiên thực phẩm tốt cho tim mạch như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thực phẩm nhiều muối, chất béo bão hòa và cholesterol.
• Giữ lượng muối tiêu thụ mỗi ngày dưới mức 1.500 - 2.300 mg.
• Thực hiện các hoạt động thể chất vừa phải như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Đo huyết áp định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe và điều chỉnh kịp thời theo chỉ định của bác sĩ nếu cần thiết.

Quản lý bệnh tiểu đường

Tiểu đường làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ nếu không được kiểm soát hiệu quả. Để phòng tránh biến chứng nguy hiểm này, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Theo dõi đường huyết thường xuyên và giữ trong phạm vi cho phép.
• Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý: Tăng cường rau xanh, trái cây, tránh thực phẩm có chỉ số đường huyết cao.
• Tăng cường vận động đều đặn mỗi ngày.
• Dùng thuốc hoặc tiêm insulin đúng liều lượng và thời điểm theo hướng dẫn của bác sĩ.

Bỏ thuốc lá

Hút thuốc lá không chỉ gây tổn thương mạch máu mà còn thúc đẩy quá trình hình thành cục máu đông - yếu tố nguy cơ lớn của đột quỵ. Việc bỏ thuốc lá sẽ mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc phòng ngừa bệnh.

Áp dụng các biện pháp hỗ trợ khác

Một số biện pháp khác giúp phòng ngừa đột quỵ như:

• Tập thể dục đều đặn mỗi ngày giúp kiểm soát cân nặng, tăng cường tuần hoàn máu và giảm áp lực lên tim mạch.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, giảm căng thẳng thông qua các hoạt động như thiền, yoga hoặc làm những việc yêu thích.
• Hạn chế tiêu thụ rượu bia, ngủ đủ giấc và kiểm tra sức khỏe định kỳ cũng là những yếu tố không thể thiếu trong việc phòng ngừa đột quỵ.

Bằng cách duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi sức khỏe thường xuyên, bạn có thể chủ động ngăn chặn nguy cơ đột quỵ một cách hiệu quả.

Đột quỵ là một tình trạng nguy hiểm, có thể xảy ra bất ngờ và để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện, xử trí kịp thời. Việc hiểu rõ các nguyên nhân đột quỵ sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc phòng ngừa, thay đổi lối sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Chủ động bảo vệ sức khỏe bằng cách kiểm soát huyết áp, đường huyết, lipid máu, duy trì lối sống lành mạnh và thường xuyên kiểm tra sức khỏe để giảm thiểu nguy cơ đột quỵ và sống khỏe mạnh hơn mỗi ngày.